سایه سنگین «ترس» بر فضای رسانه‌ای در افغانستان
خبرنگاران در افغانستان تحت حاکمیت طالبان می‌گویند که در فضای ترس و بلاتکلیفی فعالیت می‌کنند. این خبرنگاران می‌گویند که امارت اسلامی از زمان تسلط بر کابل، با صدور طرزالعمل‌هایی تلاش دارد از نشر گزارش‌های مستقل جلوگیری کند.
خبرنگاران در افغانستان تحت حاکمیت طالبان می‌گویند که در فضای ترس و بلاتکلیفی فعالیت می‌کنند. این خبرنگاران می‌گویند که امارت اسلامی از زمان تسلط بر کابل، با صدور طرزالعمل‌هایی تلاش دارد از نشر گزارش‌های مستقل جلوگیری کند.
پیک‌آفتاب: یک نظرسنجی در ماه دسامبر که به طور مشترک توسط گزارشگران بدون مرز و انجمن مستقل خبرنگاران افغانستان انجام شده، نشان می‌دهد که از زمان ورود طالبان در ماه اگست به کابل، در مجموع 231 رسانه مجبور به تعطیلی و بیش از 6400 خبرنگار شغل خود را از دست داده‌اند.
این نظرسنجی در ماه دسامبر انجام شده است. هراس و بلاتکلیفی با هر گزارش جدیدی از بازداشت، بازجویی یا ضربوشتم یک خبرنگار توسط طالبان افزایش می‌یابد. بنفشه بینش که در تلویزیون طلوع کار می‌کند، به گزارشگران بدون مرز گفته است: “کار پر از استرس است.”
طالبان از زمانی که به قدرت رسیده‌اند، دستوراتی صادر کرده‌اند که در آن خبرنگاران موظف‌اند اصول اسلامی را در ذهن داشته باشند و برای صلاح ملت کار کنند. خبرنگاران در افغانستان، هدف از وضع این قوانین را جلوگیری از نشر گزارش‌های مستقل می‌دانند. هرچند بلال کریمی، از سخنگویان طالبان آن را نمی‌پذیرد و می‌گوید که انتقاد باید سازنده باشد.
در شش ماه گذشته صدها خبرنگار بازداشت، لت‌وکوب، شکنجه و ناپدید شده‌اند، خبرنگاران این رفتارها را سیستماتیک می‌خوانند. استیون باتلر از کمیته مصئونیت از خبرنگاران و مدیر برنامه آسیا در CPJ به گزارشگران بدون مرز گفته است: “من می‌توانم چشم‌انداز را پر از خطرات توصیف کنم که کاملاً قابل پیش‌بینی نیستند. روزنامه‌نگاران به طور انتخابی جمع‌آوری می‌شوند، درباره پوشش‌های‌شان بازجویی می‌شوند، مورد ضربوشتم قرار می‌گیرند و بعد از ساعت‌ها یا روزها آزاد می‌شوند.” باتلر ابراز نگرانی کرده که مقامات استخباراتی طالبان به طور فزاینده‌ای در دست‌گیری و ناپدید شدن نقش دارند.
در روزهای پر هرج‌ومرج تسلط طالبان در ماه اگست، صفوف خبرنگاران در افغانستان به طور چشم‌گیری کاهش یافت. بررسی ماه دسامبر گزارشگران بدون مرز و انجمن خبرنگاران مستقل افغانستان نشان داده که 231 رسانه از 543 رسانه بسته شده‌اند، در حالی‌که بیش از 6400 خبرنگار پس از تسلط طالبان شغل خود را از دست داده‌اند. بر اساس این گزارش، این رسانه‌ها به دلیل کمبود بودجه یا به دلیل خروج خبرنگاران از کشور بسته شدند.
بازداشت‌ها و بازجویی‌های طالبان از خبرنگاران هرچند تمامی خبرنگاران را نگران کرده است، اما این ترس بر خبرنگاران غیر پشتون بیش‌تر حاکم است. بسیاری از این خبرنگاران بیش از آن‌که از خبرنگار بودن‌شان هراس داشته باشند، از قومیت خود می‌ترسند.
فیصل مدرس، روزنامه‌نگار، وبلاگ‌نویس و یوتیوبر، هشت روز را در بازداشت طالبان سپری کرده و به گزارشگران بدون مرز گفته که مورد ضربوشتم و تهدید قرار گرفته است. مدرس اهل دره ناآرام پنجشیر است، از قومیت خود به عنوان پنجشیری می‌ترسد، نه خبرنگاری. او معتقد است که هم‌چنان در معرض خطر است، زیرا می‌ترسد که هیچ کس نتواند طالبان را مسئول بداند.
خبرنگاران سایر اقلیت‌های قومی، از جمله هزاره‌ها که مدت‌ها با تبعیض از سوی دولت‌های متوالی مواجه بوده‌اند نیز نگران هستند. در ماه‌های اول پس از تسلط طالبان، چندین خبرنگار یک رسانه به نام اطلاعات روز دست‌گیر و مورد ضربوشتم قرار گرفتند.
بلال کریمی هدف قرار گرفتن کسی را به دلیل قومیت خود رد می‌کند و وعده می‌دهد که تحقیقات علیه طالبان متخلف انجام خواهد شد. اما پیش از این، نهادهای حامی رسانه‌ها گفته‌اند که طالبان قضایای خشونت علیه خبرنگاران را دنبال نمی‌کنند.
با این حال، به نظر می‌رسد که در زمان طالبان، فضایی برای گزارش‌های انتقادی وجود دارد. ساپی، مدیر خبر طلوع نیوز به گزارشگران بدون مرز گفته که دیدگاه‌ها در میان طالبان از کسانی که به دیدگاه‌های سخت‌گیرانه گذشته می‌چسبند تا کسانی که خواهان جامعه‌ای بازتر هستند که آموزش و کار را برای همه از جمله دختران و زنان در بر می‌گیرد، متفاوت است. او معتقد است که فشارهای داخلی و خارجی بر طالبان را نباید نادیده گرفت. او گفته است: “بیش‌تر رهبران طالبان قبول دارند که افغانستان و جهان اکنون متفاوت است و بازگشت زمان به عقب دشوار است، اما هنوز هم اختلافات بین آن‌ها وجود دارد.”
با این همه، ترس و هراس از وضعیت نامعلوم باعث شده که بسیاری از خبرنگاران هنوز هم در پی ترک افغانستان باشند؛ اسما صائین، خبرنگار طلوع گفته که از روزی می‌ترسد که در آینده طالبان او را از کاری که انجام می‌دهد بازدارند. او مصمم است که افغانستان را ترک کند.
گزارش: پس از طالبان، وضع اقتصادی بیش از 67 درصد خبرنگاران بحرانی است
