تلاش چین برای تصاحب بازار اقتصادی افغانستان
به نظر می‌رسد که چین با خروج امریکا، در پی تصاحب بازارهای اقتصادی افغانستان است و سفر رئیس شرکت ملی نفت این کشور، علاوه بر مس و لیتیم، نشان می‌دهد که ذخایر نفتی شمال افغانستان نیز مورد توجه این کشور قرار گرفته است.
در ماه‌های اخیر، سفر مقامات چین به افغانستان افزایش یافته و در تازه‌ترین مورد، روز گذشته چهارشنبه ۱۷ حمل، «هان ریومین»، رئیس شرکت ملی نفت چین در رأس یک هیئت عالی‌رتبه وارد افغانستان شده و با عبدالسلام حنفی، معاون نخست رئیس‌الوزرای طالبان دیدار کرده است.
در این دیدار، رئیس شرکت ملی نفت چین برای سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز در شمال افغانستان اعلام آمادگی کرده و حنفی نیز به وی اطمینان داده که امنیت شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی از سوی طالبان تامین می‌گردد.
چین که با افغانستان ۸۰ کیلومتر مرز مشترک دارد، دومین اقتصاد بزرگ دنیا است و در گذشته برای سرمایه‌گذاری بر معدن مس عینک در ولایت لوگر، دومین معدن مس بزرگ دنیا و معادن لیتیم افغانستان که حجم آن ازسوی کارشناسان ۲۱ میلیون تُن و ارزش مالی آن معادل ذخایر نفتی عربستان سعودی تخمین گردیده، اعلام آمادگی کرده بود.
به نظر می‌رسد که چین با خروج امریکا، در پی تصاحب بازارهای اقتصادی افغانستان است و سفر رئیس شرکت ملی نفت این کشور، علاوه بر مس و لیتیم، نشان می‌دهد که ذخایر نفتی شمال افغانستان نیز مورد توجه این کشور قرار گرفته است.
روابط سیاسی و اقتصادی طالبان با چین به قبل از حمله ۱۱ سپتمبر ۲۰۰۱ میلادی بر می‌گردد، زمانی‌که شورای امنیت سازمان ملل تلاش داشت تا با تصویب قطع‌نامه‌ای، طالبان را به خاطر فعالیت اردوگاه‌های آموزشی القاعده در خاک افغانستان تحریم کند، چین به صورت آشکارا با این اقدام مخالفت کرد.
این روابط به حدی عمیق بود که در روز حمله یازدهم سپتمبر، نهادهای استخباراتی امریکا گزارش دادند، مذاکرات دولت چین با طالبان به نتیجه رسیده و هم‌زمان با روی‌داد تروریستی حمله بر مرکز تجارت جهانی ازسوی القاعده، طالبان و چین توافق‌نامه هم‌کاری‌های اقتصادی و فنی امضا کرده‌اند.
حضور بیست ساله امریکا در افغانستان، برنامه‌های اقتصادی مشترک طالبان با چین را ناتمام گذاشت و چین در واکنش به آن در بیست سال گذشته با روی‌کرد محافظه‌کارانه از حمایت مالی حکومت افغانستان امتناع و حتی این کشور را از مسیر جاده ابریشم جدید (یک کمربند-یک جاده) حذف و پاکستان را جای‌گزین آن نمود.
محمد قاسم وفایی‌زاده، پژوهشگر روابط بین‌الملل و وزیر اطلاعات و فرهنگ حکومت پیشین، معتقد است: “چین روابطش با کشورها را بر اساس اصل جدایی اقتصاد از سیاست تنظیم می‌کند، این سیاست متاثر از سیاست «دن شیائوپنگ» بود، اما اخیراً شی‌جین پینگ به دنبال آن است که چین بر اساس حضور اقتصادیش، حضور سیاسی نیز داشته باشد. در واقع روابط طالبان با چین نیز بر همین اساس قابل بررسی است.”
به باور وفایی‌زاده، چین به سرمایه‌گذاری اقتصادی و سیاسی در افغانستان علاقه دارد و هم‌زمان مشکلات سیاسی خود با کشورهای منطقه شامل روسیه و هند را نیز کاهش می‌دهد و می‌خواهد منطقه را براساس منافع خود نظم دهد.
وی دیدگاه برخی کارشناسان که می‌گویند چین به خاطر دفع تهدید «اویغورها» و سرایت افراطیت از افغانستان به ایالت «سینک‌یانگ» با طالبان ارتباط سیاسی و تجاری برقرار کرده‌اند را نپذیرفته و اذعان می‌دارد که این کشور برای تصاحب کامل بازارهای اقتصادی منطقه استراتیژی مدون دارد و تلاش می‌کند در جهان چند قطبی، با امن‌سازی منطقه به یکی از قدرت‌مندترین قطب‌های اقتصادی دنیا تبدیل شود.
خروج امریکا از افغانستان، فرصت بی‌پیشینه‌ای را برای تصاحب بازارهای اقتصادی این کشور به دست سرمایه‌گذاران چینی مساعد کرده است. آهن حاجی‌گگ در بامیان، ذخایر معادن لیتیم، مس عینک در ولایت لوگر و ذخایر نفتی و گاز مایع حوزه آمو دریا در شمال افغانستان، عمده‌ترین محورهای اقتصادی هستند که چینایی‌ها در مذاکرات‌شان با رهبران طالبان برای سرمایه‌گذاری بر آن‌ها اعلام آمادگی کرده‌اند.
کارشناسان معتقدند، چینایی‌ها این نکته را به خوبی می‌دانند که اگر از کنترل نظم اقتصادی و سیاسی افغانستان غافل شوند، تهدیدات جدی از افغانستان متوجه این کشور خواهد شد. تهدیدات امنیتی و بی‌ثباتی سیاسی، منافع اقتصادی چین در افغانستان را تهدید می‌کند، احتمال گسترش افراطیت از افغانستان به ایالت سینک‌یانگ و انتقال تروریستان بین‌المللی در حمایت از اویغورها به چین وجود دارد.
مقام‌های طالبان ماه گذشته از شرکت‌های بین‌المللی درخواست کردند که برای استخراج معادن لیتیم افغانستان سرمایه‌گذاری کنند. پیش از این، وزارت دفاع امریکا در گزارشی، ارزش لیتیم در معادن کشور را (۲۱ میلیون تُن) که معادل ارزش ذخایر نفتی عربستان سعودی می‌شود، برآورد کرده بود. در پی این اعلام وزارت دفاع امریکا، حداقل بیست شرکت چینی برای سرمایه‌گذاری بر معادن لیتیم افغانستان ابراز آمادگی کردند.
در نتیجه می‌توان نوشت که حضور سیاسی و اقتصادی چین پس از خروج امریکا در افغانستان، سه دلیل عمده دارد:
- بهره‌برداری اعظمی از منابع طبیعی مانند: مس، لیتیم، آهن، نفت و گاز حوزه شمال
- پُر کردن خلاء امنیتی ناشی از خروج نظامیان پیمان ناتو و امریکا از افغانستان
- دفع تهدیدات امنیتی و ایدئولوژیکی که ممکن از افغانستان به ایالت سینک‌یانگ سرایت کند
