پایگاه هوایی بگرام و اهمیت استراتژیک آن برای آمریکا

تاریخچه مختصر بگرام

• بگرام ابتدا در دوران سلطنت شاه ظاهر ساخته شده بود (دههٔ ۱۹۵۰) و پس از آن در طول جنگ سرد، اشغال شوروی، جنگ داخلی افغانستان و سپس مداخله آمریکا پس از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، نقش مهمی داشته است.
• پس از حملات ۱۱ سپتامبر، آمریکا این پایگاه را به مرکزی برای عملیات هوایی، لجستیک، انتقال نیرو، عملیات ضد ترور و پشتیبانی در افغانستان تبدیل کرد.
• در سال ۲۰۲1، آمریکا نیروهای خود را از بگرام خارج کرد و کنترل کامل آن را به نیروهای امنیتی افغانستان واگذار نمود؛ سپس پس از حدود یک ماه، امارت اسلامی کنترل آن را به دست گرفتند.

امکانات و ویژگی‌های بگرام

چند ویژگی باعث می‌شود که بگرام به پایگاهی استراتژیک تبدیل شود:

1. باند فرود گسترده و دو باند
   • بگرام دارای دو باند پرواز است که یکی از آن‌ها در سال ۲۰۰۶ توسط آمریکا با هزینه زیاد بازسازی و تقویت شده است. این باندها توانایی پشتیبانی از هواپیماهای سنگین حمل بار و نظامی را دارد.
2. موقعیت جغرافیایی
   • تقریباً در ۵۰ کیلومتری شمال کابل، موقعیتی استراتژیک جهت دسترسی سریع به پایتخت و بخش‌های شمالی افغانستان.
   • این نزدیکی به مراکز قدرت و همچنین مسیرهای زمینی و هوایی منطقه‌ای آن را اهمیت می‌بخشد.
3. امکانات لجستیکی و نظامی گسترده
   • تأسیسات پشتیبانی (سوله‌ها، تعمیرات، مرکز پزشکی، انبارها و غیره) که توانایی اجرای عملیات بزرگ و مداوم را دارد.
   • نقش کلیدی در عملیات ضد ترور، پهپادها، نیروهای ویژه و انتقال تدارکات.
4. نماد سیاسی و روانی
   • بگرام برای آمریکا نماد مداخله نظامی و نفوذ در افغانستان بود. تسلیم یا دست دادن کنترل آن، اثری روانی و رسانه‌ای بزرگ دارد.
   • از طرف دیگر، حفظ یا پس‌گیری آن می‌تواند به عنوان نماد قدرت، تعهد استراتژیک و بازگرداندن جایگاه بین‌المللی آمریکا تعبیر شود.

سخنان ترامپ و دلایل تمایل برای بازپس‌گیری

چند نکته مهم که ترامپ و هوادارانش به عنوان دلیل تمایل برای پس‌گیری بگرام مطرح کرده‌اند:

• ترامپ گفته است که این پایگاه “یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های هوایی در جهان است.”
• وی همچنین اشاره کرده که فاصلهٔ آن به مراکز ساخت تسلیحات هسته‌ای چین کمتر از یک ساعت است. این ادعاها نشان‌دهنده نگرانی از موقعیت استراتژیک منطقه‌ای و رقابت قدرت‌ها است.
• ترامپ آمریکا را متهم کرده است که با خروج سریع و بدون توجه کافی به شرایط امنیتی، این پایگاه را به امارت اسلامی واگذار کرده و این یک سیاست شکست‌خورده بوده است.
• موانع و چالش‌ها

طرحوارهٔ بازپس‌گیری بگرام برای آمریکا دارای موانع جدی است:

1. حاکمیت ملی افغانستان
   • امارت اسلامی تأکید کرده‌اند که این خاک افغانستان است و هیچ کشور خارجی نباید بر آن کنترل داشته باشد. آن‌ها ادعای ترامپ دربارهٔ اینکه “چین” کنترل بگرام را دارد را رد کرده‌اند
2. پیامد سیاسی و بین‌المللی
   • تلاش برای بازپس‌گیری ممکن است واکنش‌های محکومیت بین‌المللی را در پی داشته باشد، به ویژه از سوی کشورهایی که حاکمیت ملی را اهمیت می‌دهند.
   • همچنین ممکن است تنش‌ها با امارت اسلامی و احتمالاً با کشورهای منطقه‌ای افزایش یابد.
3. هزینه‌های نظامی و اقتصادی
   • ایجاد عملیات نظامی برای بازپس‌گیری یک پایگاه بزرگ مانند بگرام هزینهٔ بالایی دارد، هم از نظر نیروی انسانی، تجهیزات و لجستیک.
   • تضمین امنیت پایگاه پس از بازپس‌گیری نیز دشوار است.
4. مسائل حقوقی و دیپلماتیک
   • حقوق بین‌الملل، توافقات ترک مخاصمه، وضعیت امارت اسلامی به عنوان دولت شناخته‌شده یا نشناخته و حقوق حاکمیت همگی باید در نظر گرفته شوند.
   • اگر حکومت کنونی افغانستان حاضر به مذاکره و قراردادهای امنیتی نباشند، بازپس‌گیری ممکن است به اقدامات نظامی تبدیل شود که پیامدهای قابل توجه دارد.

اهمیت استراتژیک مجدد بگرام برای آمریکا

چرا پس‌گیری بگرام برای آمریکا مهم تلقی می‌شود:

• پلی برای نفوذ نظامی و اطلاعاتی در قلب آسیای مرکزی و خط تماس با کشورهای رقیب (مانند چین). استفاده از بگرام به‌عنوان سکوی نظارت، پرواز پهپادها، شناسایی و جمع‌آوری اطلاعات منطقه‌ای می‌تواند قدرت بازدارندگی آمریکا را افزایش دهد.
• امنیت نیروها و تسلط عملیاتی: از داشتن یک پایگاه هوایی با امکانات کامل که بتواند هواپیماهای بزرگ را پذیرا شود و فرماندهی عملیات هوایی را به عهده گیرد، تأمین بهتر عملیات اضطراری، امدادی و نظامی.
• تأثیر روانی و سیاست داخلی: بازپس‌گیری بگرام به عنوان نشانه‌ای از بازگشت قدرت نظامی آمریکا و فرماندهی بین‌المللی می‌تواند در سیاست داخلی آمریکا نیز پیام‌هایی داشته باشد در خصوص “قوی بودن” و حفظ جایگاه استراتژیک در سطح جهانی.
• رقابت بزرگ قدرت‌ها: در دوره‌ای که رقابت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بین ایالات متحده، چین، روسیه، ایران و دیگران شدت یافته است، داشتن یک پایگاه مهم مانند بگرام موقعیتی کلیدی در معادلات ژئوپولیتیکی است.

نتیجه‌گیری

پایگاه هوایی بگرام برای آمریکا تنها یک تاسیسات نظامی نیست؛ بلکه نمادی از حضور، قدرت، نفوذ و حس حساسیتِ استراتژیک در منطقه است. تمایل ترامپ برای بازپس‌گیری این پایگاه ناشی از ترکیبی از نگرانی‌های نظامی، اطلاعاتی، ژئوپولیتیکی و سیاسی است. اما تحقق این هدف با موانع جدی همراه است: از جمله حاکمیت ملی افغانستان، هزینه و مخاطرات نظامی، و پیامدهای بین‌المللی.

اگر آمریکا بخواهد قدم به این مسیر بگذارد، نیازمند برنامه‌ای دقیق، مذاکره با امارت اسلامی، و حمایت بین‌المللی است؛ در غیر این صورت بازپس‌گیری ممکن است نه تنها دشوار، بلکه پرخطر باشد.