«غدیر: شکوه بی‌کرانه ولایت در آینه تاریخ»
در تاریخ اسلام، لحظاتی وجود دارند که نه‌تنها سرنوشت امت، بلکه ماهیت رسالت پیامبر را نیز معنا می‌کنند. یکی از این لحظات جاودانه، واقعه‌ی غدیر خم است؛ روزی که ولایت، در سایه‌ی وحی، به تجلی رسید و علی بن ابی‌طالب (ع) به عنوان جانشین پیامبر اسلام (ص) از سوی خداوند معرفی شد. غدیر، صرفاً یک حادثه تاریخی نیست؛ بلکه مفهومی زنده و جریان‌ساز در بطن اسلام است.
بخش اول: غدیر، آن‌گونه که رخ داد
در واپسین حج پیامبر اسلام (ص) – که به «حجهالوداع» معروف است – کاروان عظیم مسلمانان از مناسک فارغ شده و در مسیر بازگشت به دیار خود بودند. اما در منطقه‌ای به نام “غدیر خم” – میان مکه و مدینه – دستور توقف نازل شد. آیه‌ای از قرآن فرود آمد که پیامبر را به ابلاغ پیامی ویژه فرامی‌خواند:
«یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ…» (مائده، ۶۷)
در آن گرمای سوزان، پیامبر منبری از جهاز شتران ساخت، علی (ع) را فراخواند، دستش را بالا برد و فرمود:
«من کنت مولاه، فهذا علیٌّ مولاه…»
با این جمله، تاریخ اسلام وارد مرحله‌ای جدید شد؛ چرا که پیامبر، جانشینی پس از خود را نه به‌عنوان صرف یک رهبری سیاسی، بلکه در قامت ولایتی الهی معرفی کرد.
بخش دوم: معنای ولایت در غدیر
ولایت در فرهنگ اسلامی، مفهومی فراتر از حکومت است. ولایت یعنی پیوند قلبی، عقیدتی و اجرایی با امامی که راه خدا را نشان می‌دهد. در غدیر، پیامبر اسلام ولایت علی (ع) را اعلام کرد؛ یعنی پیروی از او، ادامه‌ی مسیر نبوت است.
در نگاه شیعه، ولایت امیرالمؤمنین (ع) جزئی از اصل ایمان محسوب می‌شود. غدیر نه‌فقط تداوم دین، بلکه تجلی عدالت الهی در امامت است. از این منظر، غدیر مبنای اعتقادی و راهبردی برای حکومت اسلامی بر اساس علم، عدل و تقواست.
بخش سوم: شکوه غدیر در آیینه روایت‌ها
واقعه‌ی غدیر، از پربارترین رخدادهای تاریخی از نظر منابع اسلامی است. بیش از ۱۱۰ صحابی پیامبر، آن را روایت کرده‌اند. بزرگان اهل سنت چون احمد بن حنبل، طبری، نسائی و ابن عساکر نیز آن را نقل کرده‌اند. این حجم از نقل، نشانگر اهمیت و عظمت این رویداد در تاریخ اسلام است.
ابن‌کثیر دمشقی، در کتاب خود «البدایه و النهایه» می‌نویسد:
«غدیر خم، محل اعلام وصایت علی بن ابی‌طالب بود و بسیاری از صحابه آن را گواهی دادند.»
بخش چهارم: غدیر در فرهنگ شیعه
در فرهنگ شیعی، عید غدیر جایگاهی ویژه دارد. این روز، نه‌تنها عید ولایت، بلکه عید تکمیل دین و اتمام نعمت است. همان‌طور که در آیه ۳ سوره مائده آمده است:
«الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی…»
از دیرباز، شیعیان در این روز جشن می‌گیرند، یکدیگر را تهنیت می‌گویند، اطعام می‌دهند و پیمان محبت با اهل بیت می‌بندند. غدیر، در حقیقت، پیمانی جمعی و مردمی با محوریت ولایت است.
بخش پنجم: پیام امروز غدیر
غدیر صرفاً یک مناسبت تاریخی نیست؛ بلکه حامل پیامی زنده برای امروز ماست. در جهانی که عدالت، حقیقت و معنویت در تاریکی می‌روند، یادآوری غدیر یعنی بازگشت به سرچشمه‌ی حق‌طلبی و عدالت‌محوری.
امیرالمؤمنین علی (ع)، نماد انسان کامل، عدالت‌گستر، دانشمند و پارسایی است که جامعه‌ی اسلامی برای بقا و شکوفایی به او نیازمند است. تکرار نام علی، تکرار حقیقتی جاودانه است.
نتیجه‌گیری:
غدیر، نه یک خطبه‌ی معمولی، بلکه خط مشی آینده‌ی امت است. اگر این واقعه بدرستی شناخته شود، بسیاری از کج‌فهمی‌ها و افراط‌ها در دنیای اسلام پایان می‌گیرد.
امروز، ما به بازخوانی غدیر نیازمندیم؛ نه‌تنها در کتاب‌ها، بلکه در رفتار، سیاست، فرهنگ و اخلاق.
