گفتگوی ویژه؛ صفی‌الله ملاخیل: لویه‌جرگه ابزاری برای سوءاستفاده قدرت‌های حاکم است
تعدادی از مقامات غربی و برخی چهره‌های پشتون‌تبار داخلی، خواهان برگزاری لویه‌جرگه به منظور عبور از بحران کنونی شده‌اند. آیا برگزاری لویه‌جرگه برای عبور از بحران کنونی توجیه پذیر است؟ آیا در حاکمیت طالبان مشارکت گروه‌های مختلف جنسیتی، قومی و مذهبی امکان وجود دارد؟
تعدادی از مقامات غربی و برخی چهره‌های پشتون‌تبار داخلی، خواهان برگزاری لویه‌جرگه به منظور عبور از بحران کنونی شده‌اند.
آیا برگزاری لویه‌جرگه برای عبور از بحران کنونی توجیه پذیر است؟
آیا در حاکمیت طالبان مشارکت گروه‌های مختلف جنسیتی، قومی و مذهبی امکان وجود دارد؟
خبرگزاری پیک‌آفتاب، با تعدادی از آگاهان سیاسی گفتگو کرده است. سومین گفتگو در این زمینه با صفی‌الله ملاخیل، رسانه‌گر را به شما تقدیم می‌کنیم.
پیک‌آفتاب: پیشینه تاریخی لویه‌جرگه در افغانستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
صفی‌الله ملاخیل: لویه‌جرگه در افغانستان به طور رسمی از زمان امان‌الله خان به وجود آمده و در کل به طور عام به حیث عنعنه از زمان قدیم در بین مردم افغانستان به خصوص پشتون‌ها وجود داشت. به اساس مستندات تاریخی، احمدشاه بابا هم از طریق یکی از جرگه‌ها به قدرت رسیده است، اما این‌که پیشینه جرگه چه قسم بوده و از آن چطور استفاده شده، در بعضی اوقات از آن استفاده سیاسی شده و در بعضی مواقع از آن برای حل کردن مشکلات مردم استفاده شده که موفق شده تا بعضی مشکلات مردم را حل کند.
ولی در بیست سال پسین، تقریباً از جرگه‌ها به حیث یک ابزار استفاده شده، در گذشته هم استفاده‌جویی‌ها از لویه‌جرگه صورت گرفته اما در بیست سال گذشته، کلاً جرگه ابزاری شده است. هر نظام کوشش کرده که به نفع خود از جرگه استفاده کند، اما اگر به طور قانونی از جرگه استفاده شود، شاید بتواند راه‌حل برای مشکلات افغانستان باشد و کمک کند در یک مقطع زمانی.
پیک‌آفتاب: توجیه قانونی لویه‌جرگه چه چیزی است؟
صفی‌الله ملاخیل: در بیست سال اخیر که لویه‌جرگه تعریف شده، معلوم شده که اعضای آن کی‌ها باشد و تعریف لویه‌جرگه مشکل ندارد. اما، متاسفانه کسانی که لویه‌جرگه را تعریف کرده بودند به آن عمل نکردند و معمولاً افراد مخصوص در آن جابه‌جا می‌شود. در لویه‌جرگه باید از شوراهای ولسوالی‌ها گرفته تا سطح بالای دولت و مردم اشتراک می‌کرد و به اساس نام، نهاد و افراد دیگر جابه‌جا نمی‌شد. کسانی باید در لویه‌جرگه اشتراک می‌کردند و از لویه‌جرگه استفاده کرده و مشکل مردم را اندکی حل می‌کرد.
اما تجربه لویه‌جرگه‌های قبلی نشان داده که از لویه‌جرگه استفاده اساسی نشده و مشکل حل نشده ماند و ما برگشتیم به نقطه صفری، اگر افراد واقعی انتخاب می‌شدند حالا افغانستان یک بار دیگر سقوط نظام را تجربه نمی‌کرد.
حالا اگر طالبان بخواهد مردم را در قدرت شریک کند و قدرت و یا حکومت خود را به طور رسمی بسازد، در این مورد دو راه وجود دارد.
- انتخابات، باید مردم بیایند بگویند که ما حکومت طالبان را قبول داریم و یا نداریم.
- لویه‌جرگه، از آن‌جایی که طالبان به انتخابات تن نمی‌دهند، باید لویه‌جرگه برگزار کنند، آن لویه‌جرگه هم باید به اساس رای مردم نتیجه آن انتخاب شود. صلاحیت باید به دست شوراهای ولایتی و ولسوالی داده شود، اگر بر این اساس باشد، می‌شود روی این لویه‌جرگه حساب شود در غیر آن تنها از هواداران خود طالبان خواهد بود و نتیجه آن نیز مورد قبول مردم قرار نخواهد گرفت.
پیک‌آفتاب: کارکرد لویه‌جرگه تحت حاکمیت طالبان را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
صفی‌الله ملاخیل: در این قسمت باید حکومت کنونی اجازه بدهد که نماینده‌های مردم از طرف مردم انتخاب شوند و کسانی در لویه‌جرگه اشتراک کنند که از درد و رنج این ملت با خبر باشند و کسانی باید انتخاب شوند که تحت فشار حکومت فعلی نباشند. فکر آزاد از هر نوع تبعیض قومی و سمتی داشته باشند و فیصله‌های آنان بتواند مشکل کنونی مردم را حل کند.
اگر طالبان افرادی با نیت پاک را در لویه‌جرگه با خود داشته باشند، می‌توان گفت که طالبان در تلاش ساختن حکومت قانونی و قابل قبول مردم است. آن افراد باید بتوانند حداقل خواسته‌های مردم را در این لویه‌جرگه تامین کنند.
پیک‌آفتاب: در لویه‌جرگه با توجه به دیدگاه‌های خاص طالبان، حضور اقشار مختلف و به خصوص زنان چگونه تامین می‌شود؟
صفی‌الله ملاخیل: حضور اقشار مختلف به خصوص زنان در لویه‌جرگه بسیار مهم است، چون اگر اعضای لویه‌جرگه طوری باشد که فرمایشی ساخته شود و یا نماینده‌های مردم در آن اشتراک نکنند، آن‌را جرگه گفته نمی‌توانیم. حتی به ارزش لویه‌جرگه صدمه می‌رساند، پس باید جامعه بین‌المللی، سازمان ملل و کشورهای بیرونی دیگر که در افغانستان دخیل هستند، با حکومت کنونی کار کنند تا این‌که لویه‌جرگه را قسمی برگزار کند که همه اقشار افغانستان به شمول زنان در آن شامل باشند و مشکل مردم افغانستان را حل کرده بتوانند.
زنان در بیست سال پسین یک بخش مهمی از حکومت نامیده می‌شدند. در تمام ادارات و تصامیم دولتی و غیردولتی حضور داشتند. حالا نمی‌توانیم به یک‌بارگی از تمامی دست‌آوردهای زنان چشم‌پوشی کرده و به آنان در حکومت فعلی سهم داده نشود. طالبان اگر می‌خواهند همه مردم افغانستان و اقشار مختلف خود را در آن بیبیند، باید به زنان اجازه داده شود در لویه‌جرگه اشتراک کنند. لویه‌جرگه باید همه‌شمول و با افراد متخصص و مسلکی برگزار شود.
پیک‌آفتاب: برگزاری لویه‌جرگه به چه میزان برای حل بحران کنونی موثر خواهد بود؟
صفی‌الله ملاخیل: در لابه‌لای تاریخ، لویه‌جرگه تاثیر بسیار به سزایی داشته و فیصله‌های بسیار مهم داشته که در بسیاری از موارد افغانستان مشکلات بزرگی را حل کرده. اکنون باید بگویم که لویه‌جرگه می‌تواند تاثیری که قبلاً داشته را حالا هم داشته باشد، اگر لویه‌جرگه طوری که قبلاً برگزار می‌شد به همان روال برگزار شود، مطمئناً که تاثیر دارد.
