گفتگوی ویژه؛ جنرال عبدالنصیر ضیایی: لویه‌جرگه، عنعنه قومی است و مبنای قانونی ندارد
لویه‌جرگه‌ها اساس علمی و حقوقی ندارند، عنعنه یک قوم است در بخش جنوب افغانستان. این‌ها یا توسط معامله با قدرت‌های تاثیرگذار به صحنه آمده‌اند و یا هم در جنگ و غلبه به قدرت رسیده‌اند، توجیه سلطه خود را با عنعنه قبیله‌ای به نام «لویه‌جرگه» بر شهروندان تحمیل کرده‌اند.
آیا برگزاری لویه‌جرگه برای عبور از بحران کنونی توجیه پذیر است؟
آیا در حاکمیت طالبان مشارکت گروه‌های مختلف جنسیتی، قومی و مذهبی امکان وجود دارد؟
خبرگزاری پیک‌آفتاب، با تعدادی از آگاهان سیاسی گفتگو کرده است. دومین گفتگو در این زمینه با جنرال عبدالنصیر ضیایی، نظامی بازنشسته را به شما تقدیم می‌کنیم.
پیک‌آفتاب: پیشینه تاریخی لویه‌جرگه در افغانستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
جنرال ضیایی: جرگه واژه فارسی به معنای دور هم حلقه زدن و محفل و لویه واژه پشتو به معنای بزرگ است. لویه جرگه در ادبیات سیاسی افغانستان به مجلس مشورتی بزرگان و مجلس موسسان برای تصویب قوانین اساسی و گاه تعیین رئیس دولت گفته می‌شود.
نخستین جرگه در سال ۱۱۶۰ هجری (۱۷۴۷ میلادی) برگزار شد. این جرگه سرنوشت و آینده کشور تازه‌ای به نام افغانستان را رقم زد، پس از کشته شدن نادرشاه افشار، در ماه اکتبر ۱۷۴۷ در مزار شیرسرخ در داخل قلعه نظامی نادرآباد برگزار شد و ۹ روز به درازا کشید. پس از ۹ روز مباحثه میان سران اقوام غلزایی، پوپل‌زایی، نورزایی، سدوزایی، بدیچی و دیگران، احمدشاه ابدالی از قوم سدوزایی به عنوان پادشاه برگزیده شد.
از همان تاریخ به بعد تا امروز در تمام تحولات دستگاه حاکمه برای مصالح زمان خود یا برای توجیه قدرت خود و یا هم تایید و اعمال دیدگاه خود زیر نام قانون شخصیت‌ها و هواداران خود را در مرکز کشور دعوت می‌کردند بدون این‌که اهل رأی و فهم، حقوقی، سیاسی و یا تاریخی باشند، زیر نام لویه‌جرگه مصوده را به تصویب می‌رساندند و با تمسک به آن، اعمال قدرت می‌کردند.
در طول زمان سه روش از جرگه مروج در مناطق بوده است.
- محلی
- قومی
- ملی
لویه‌جرگه مبنای قانونی خوانده شده است که توسط همین لویه‌جرگه‌ها در افغانستان به تصویب رسیده است. هم مبنا بر قانون‌گذاری و هم مبنا بر مشروعیت نظام.
پیک‌آفتاب: توجیه قانونی لویه‌جرگه چه چیزی است؟
جنرال ضیایی: لویه‌جرگه مبنای قانونی خوانده شده است که توسط همین لویه‌جرگه‌ها در افغانستان به تصویب رسیده است. هم مبنا بر قانون‌گذاری و هم مبنا بر مشروعیت نظام. در حالی‌که اساس علمی و حقوقی ندارد، عنعنه یک قوم است در بخش جنوب افغانستان. این‌ها یا توسط معامله توسط قدرت‌های تاثیرگذار به صحنه آمده‌اند و یا هم در جنگ و غلبه به قدرت رسیده‌اند، توجیه سلطه و نظام خود را با عنعنه قبیله خود به نام لویه‌جرگه بر تمام کشور تحمیل نموده‌اند. در حالی‌که اکثریت اقوام ساکن در کشور در قرن ۲۱ مدل‌های مناسب علمی و حقوقی را می‌پسندند که باعث امنیت، عدالت و شگوفایی کشورهای جهان بوده است.
برای یک جریان حاکم، اعمال نمودن تفکر و خواست‌ها در برگذاری چنین جرگه‌ها مشکل نخواهد بود که چند خانم به طور سمبولیک و مردان را از هواداران و رهروان خود به نام مرد و زن به شکل انتصابی تکمیل کنند و به اهداف خود دست پیدا نمایند.
پیک‌آفتاب: کارکرد لویه‌جرگه تحت حاکمیت امارت اسلامی را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
جنرال ضیایی: چنان‌چه که در فوق نیز تذکر داده شد، امارت طالبان تافته جدا بافته از گذشته‌گان‌شان نیستند، این‌ها نیز چند هوادار خود را برای چنین جرگه‌ای انتصاب و برای تایید و توجیه قدرت و سلطه خود گرد خواهند آورد و از آن به نفع خود استفاده خواهند کرد.
پیک‌آفتاب: در لویه‌جرگه با توجه به دیدگاه‌های خاص طالبان، حضور اقشار مختلف و به خصوص زنان چگونه تامین می‌شود؟
جنرال ضیایی: برای یک جریان حاکم، اعمال نمودن تفکر و خواست‌ها در برگذاری چنین جرگه‌ها مشکل نخواهد بود که چند خانم به طور سمبولیک و مردان را از هواداران و رهروان خود به نام مرد و زن به شکل انتصابی تکمیل کنند و به اهداف خود دست پیدا نمایند. در حالی‌که انتخاب مردان و زنان بر اساس یک میکانیزم سالم، روشن و دموکراتیک در نظر گرفته نمی‌شود که مردم نمایندگان خود را طبق خواست خودشان طبق نیاز زمان انتخاب کنند، چتر حاکمیت به شیوه موجود آن، هر نوع آزادی را برای انتخاب نخبگان و شایستگان مردم محدود و محصور می‌سازد.
پیک‌آفتاب: برگزاری لویه‌جرگه به چه میزان برای حل بحران کنونی موثر خواهد بود؟
جنرال ضیایی: موثر بودن لویه‌جرگه و یا هر مجلس دیگر زمانی می تواند مقدور و عادلانه باشد که:
- یک اداره موقت و بی‌طرف تحت نظارت سازمان ملل ایجاد و طبق یک شرایط خاص زمانی بتواند این امر خطیر را به عهده گیرد.
- با ایجاد یک میکانیزم روشن و شرایط از قبل تعیین شده انتخاب گردند.
- انتخابات آزاد در تمام نقاط انجام شود و دست نفوذ و اعمال دستگاه حاکم دخیل نباشد.
- در گذاشتن شرایط برای انتخاب، شناخت زمان در نظر گرفته شود و کسانی‌که واجد شرایط باشند، بدون هراس از دستگاه حاکم خود را کاندیدا نموده و مردم با رأی خود آن‌ها را انتخاب نمایند.
