تبسم؛ شادی بر لب‌های گرسنه
"خانواده‌هایی که سرپرست معلول دارند، خانواده‌هایی که سرپرست پیر دارند، خانواده‌هایی که سرپرست معتاد دارند، گرچه به معتاد سرپرست هم گفته نمی‌شود، خانواده‌های مستحق خانه‌به‌خانه سروی می‌شوند."
گزارشی از سونم انصاری
سه شعبه نانوایی که در سه تایم روزانه برای خانواده‌های بی‌بضاعت نان توزیع می‌کند. یک مکتب هم به شکل خیریه زمینه آموزش را برای کودکانی فراهم می‌کند که توانایی تحصیل در مکاتب پُرخرج خصوصی برخوردار نیستند.
پیک‌آفتاب: شماری از خیرین، بنیادی را پایه‌گذاری کرده‌اند تا بتوانند به افراد بی‌بضاعت در یکی از محروم‌ترین مناطق پایتخت و آن هم در سخت‌ترین شرایط کمک کنند تا هم نان بخورند و هم درس بخوانند.
«بنیاد هزاره»، نهادی که حالا با ایجاد یک مکتب و افتتاح سه شعبه نانوایی در منطقه محروم دشت‌برچی کابل، نان و آموزش رایگان توزیع می‌کند. نان برای شکم‌های گرسنه و آموزش برای شاگردانی که ماه‌هاست از آموزش محروم شده‌اند.
«مکتب خیریه تبسم» برای ده‌ها دختر و پسر محروم از آموزش، زمینه درس خواندان را فراهم ساخته است. دختران و پسرانی که توانایی تهیه امکانات آموزشی را ندارند. شاگردانی که این‌جا درس می‌خوانند، مربوط به خانواده‌های است که یا سرپرست ندارند و یا سرپرست‌شان توانایی تامین هزینه‌های زندگی را ندارد.
یکی از مسئولان مکتب خیریه تبسم می‌گوید: “از شاگردان فیس نمی‌گیریم و برای آن‌ها امکانات آموزشی از قبیل کتاب، قرطاسیه و دیگر لوازم آموزشی را فراهم می‌کنیم.” روند شناسایی این دانش‌آموزان هم به شکل خاصی صورت می‌گیرد. خانواده‌ها بررسی می‌شوند و وضعیت‌شان سنجش می‌گردد و تلاش می‌شود «مستحق‌ترین» افراد جذب این مکتب شوند: “تیم ما خانه‌به‌خانه می‌رود. بیش‌تر این‌ها نظر به شرایط اجتماعی‌شان که بی‌سرپرست و بدسرپرست هستند و توان تامین قلم، قرطاسیه و نیازهای آموزشی‌شان را ندارند، جذب می‌شوند. فعلاً 200 دانش‌آموز داریم.”
در این مکتب برای شماری زمینه کار نیز فراهم شده است؛ یک مدیر زن و 9 معلم زن، آن هم در روزگاری که طالبان کار زنان را منع کرده‌اند، در این مکتب مصروف انجام وظیفه هستند.
در کنار آموزش، «نان» بزرگترین دغدغه این روزهای باشندگان پایتخت است. بسیاری از خانواده‌ها توان تهیه یک وعده نان خشک را هم ندارند. مطابق گزارش نهادهای بین‌المللی، نصف جمعیت افغانستان با فقر وحشت‌ناک دست به گریبان هستند. بیش از 20 میلیون نفر، در معرض قحطی کشنده قرار دارند.
هشدار دبیرکل سازمان ملل؛ افغانستان در آستانه‌ی بزرگترین بحران انسانی جهان است
کمک‌های بین‌المللی پس از تسلط طالبان با دشواری‌هایی مواجه شده است. بسیاری از شهروندان از توزیع ناعادلانه این کمک‌ها شکایت دارند و یافته‌های خبرگزاری پیک‌آفتاب نیز نشان از توزیع نابرابر این کمک‌ها دارد.
بنیاد هزاره در این زمینه هم دست به ابتکاری زده است. ایجاد سه شعبه نانوایی که روزانه دست‌کم برای 915 فامیل نان توزیع می‌کند. این نانوایی‌ها در محروم‌ترین مناطق پایتخت ایجاد شده‌اند. دامنه کوه چهل‌دختران، سرک ده عاشورا و شهرک زیبا، سه منطقه‌ای که اکثراً فامیل‌های بدون درآمد در آن‌ها زندگی می‌کنند.
تعداد فامیل‌های بی‌بضاعت در این مناطق بسیار زیاد است و فقر گسترده باشندگان این مناطق را تهدید می‌کند. بنیاد هزاره مجبور است بین این خانواده‌های فقیر، به فقیرترین‌ها توجه کند. یکی از مسئولان این بنیاد می‌گوید: “خانواده‌هایی که سرپرست معلول دارند، خانواده‌هایی که سرپرست پیر دارند، خانواده‌هایی که سرپرست معتاد دارند، گرچه به معتاد سرپرست هم گفته نمی‌شود، خانواده‌های مستحق خانه‌به‌خانه سروی می‌شوند.”
نان به اندازه اعضای فامیل توزیع می‌شود؛ فامیل پنج نفری، پنج قرص و فامیل ده نفری، ده قرص نان روزانه دریافت می‌کنند: “معمولاً حد اوسط به هر فامیل روزانه هشت قرص نان می‌دهیم. از چهار شروع الی ده قرص نان حد اوسط‌اش را بگیریم هشت قرص نان می‌شود. نظر به تعداد فامیل.”
عبدالله همتی، مسئول بنیاد هزاره در افغانستان می‌گوید: پول هنگفتی که ماهانه برای این کار خیریه هزینه می‌شود، تنها معاش کارگران نانوایی ماهانه 250 هزار افغانی می‌شود و هرنانوایی به صورت متوسط روزانه 37500 افغانی آرد خریداری می‌کنند: “تقریباً دولک‌وپنجاه هزار کرایه کارگران ما می‌شود، هر نانوایی روزانه حد اوسط 37500 افغانی فقط مصرف آرد دارد، بدون مصرف گاز و مصرف روغن.”
سیستم توزیع نان هم زمان‌بندی شده است. گرچه در هر سه شعبه روزانه سه بار نان توزیع می‌شود، اما هر خانواده در روز فقط یک بار می‌توانند نان دریافت کنند. هر خانواده کارت مخصوصی دارد که نشان می‌دهد در کدام شیفت باید برای دریافت نان مراجعه نماید: “برای هر خانواده یک بسته نان داده می‌شود. ما کارت‌های خانواده‌ها را تقسیم کردیم، کارت صبح، کارت چاشت، کارت بعدازچاشت، سه زمان توزیع می‌شود چون پخت بالا است. به فامیل‌ها تایم تعیین کردیم، ولی پخت در سه تایم است، صبح، بعدازظهر و شام در همین سه تایم برای فامیل‌ها نان توزیع می‌شود.”
شعبه‌هایی نانوایی هرکدام مدیریت خاص خودش را دارد که روند کارها در این شعبه‌ها را مدیریت می‌کنند. شیرحسین ارشادی، مدیر پروژه نانوایی شماره سه تبسم است. او نانوایی را مدیریت می‌کند که شش کارگر دارد و روزانه بیش از یک هزار قرص نان را به 116 فامیل توزیع می‌کند. او می‌گوید: “تیم سروی وقتی داخل ساحه می‌روند؛ از مردم، از وکیل‌های گذر و از نماینده‌های کوچه کمک می‌خواهند و مردم را شناسایی کرده، خانه‌به‌خانه می‌روند و چون نیازمندان زیاد هستند، بین نیازمندان یک مقایسه می‌شود و کسی که حق اولیت دارد، برایش کارت داده می‌شود. نظر به تعداد فامیل که در یک خانه زندگی می‌کنند کارت داده شده و به نانوایی معرفی می‌شوند که روزانه یک بار می‌آیند و نان خودشان را می‌برند.”
اسحاق ساحل، مسئول شعبه شماره دو نانوایی و شش کارگر دارد. روزانه بیش‌تر از دو هزار قرص نان محصول از شش بوجی آرد را برای خانواده‌ها توزیع می‌کند. او هم کارت توزیع کرده و هم لیستی از خانواده‌ها را دارد که در هنگام توزیع کارت با لیست مقایسه می‌شود.
نوروزعلی رضایی، مسئول شعبه شماره یک نانوایی تبسم است. در این شعبه روزانه 2200 قرص نان به 335 فامیل توزیع می‌شود و به گفته نوروزعلی، به دلیل محدودیت امکانات، این شعبه دیگر توانایی ثبت خانواده‌های جدید را ندارد. نوروزعلی به من گفت: “برای ثبت‌نام خانواده‌ها در ابتدا سروی داشتیم، خانواده‌های بی‌بضاعت را سروی کردیم و بعد از آن‌که ثابت شد آن‌ها واقعاً بی‌بضاعت هستند، برای‌شان کارت صادر شده که نظر به تعدادشان ما روزانه نان خشک یک وقت‌شان را مدنظر گرفتیم برای فعلاً در این نانوایی ثبت‌نام بسته شده چون بیش‌تر از این بودجه نیست و نانوایی هم ظرفیت پخت بیش‌تر را ندارد.
در کنار کسانی که کارمند و یا کارگر است، افرادی هست که با بنیاد هزاره به شکل «رضاکار» نیز کار می‌کنند.
سروی بنیاد هزاره نشان می‌دهد که بسیاری از خانواده‌ها شب‌ها گرسنه می‌خوابند. مسئولان این بنیاد می‌گویند که آن‌ها راه را پیدا کرده‌اند، اما برای پوشش خانواده‌های بیش‌تر، کمک‌های بیش‌تری نیاز است. کمک‌هایی که در حال حاضر از آدرس جامعه جهانی می‌شود، به مردم نمی‌رسد و افراد نیازمند دست‌شان از این کمک‌ها کوتاه است.
کسانی که از کمک‌های بنیاد هزاره مستفید می‌شوند و به صورت مشخص از «نانوایی‌های تبسم» نان می‌گیرند، تنها نان نمی‌خورند، آن‌ها لبخندی از شادمانی و امید دریافت می‌کنند که توسط عده‌ای از افراد خیراندیش و باورمند به ارزش‌های انسانی فراهم می‌گردد. گسترش این لبخند البته که به سهم‌گیری بیش‌تر خیرین بستگی دارد.
