بازار کساد کتاب؛ تخفیف هم مشتری نمی‌آورد
با گذشت هفت ماه از حاکمیت طالبان، خوانندگان کتاب به شدت کاهش یافته است. برخی کتاب‌فروشی‌های پایتخت از نظارت شدید طالبان بر کتاب‌فروشی‌ها خبر می‌دهند. طالبان کتاب‌هایی را که به باور آن‌ها بر خلاف شریعت است، جمع می‌کنند.
با گذشت هفت ماه از حاکمیت طالبان، خوانندگان کتاب به شدت کاهش یافته است. برخی کتاب‌فروشی‌های پایتخت از نظارت شدید طالبان بر کتاب‌فروشی‌ها خبر می‌دهند. طالبان کتاب‌هایی را که به باور آن‌ها بر خلاف شریعت است، جمع می‌کنند.
پیک‌آفتاب: حدود شش ماه پیش یکی از فروشگاه‌های کتاب در پایتخت که مشتریان زیادی داشت و انواع و اقسام کتاب در اختیار مشتاقان کتاب قرار می‌داد، اعلام کرد که تمامی کتاب‌های خود را با 50 درصد تخفیف به فروش می‌رساند. مسئول این کتاب‌فروشی گفته بود که محدودیت‌های ایجاد شده از سوی طالبان باعث شده که دیگر مشتریان سابق را نداشته باشند.
اکنون اما با گذشت هفت ماه از تسلط طالبان بر افغانستان، بیش‌تر کتاب‌فروشی‌ها در کابل رو به سقوط می‌روند و بسیاری از آن‌ها گفته‌اند به زودی جمع می‌کنند. دلیل اصلی این وضعیت، سخت‌گیری‌های طالبان عنوان می‌شود. به گفته یکی از کتاب‌فروش‌های پایتخت، طالبان به شدت کتاب‌های آن‌ها را نظارت و کنترل می‌کنند. این کنترل‌ها واردات کتاب را به شدت محدود کرده و طالبان گفته‌اند که باید واردات کتاب تحت نظارت آنان انجام شود. ماموران طالبان به صورت مداوم به کتاب‌فروشی‌ها مراجعه و کتاب‌ها را بررسی می‌کنند. یک کتاب‌فروش گفت:
“هفته‌ای یک بار می‌آیند، کتاب‌های ما را بررسی می‌کنند و توصیه‌هایی را نیز می‌کنند که چه کتاب‌های داشته باشیم و چه کتاب‌هایی نباید داشته باشیم.”
طالبان گفته‌اند که کتاب‌های مخالف شریعت نباید خرید و فروش شود. به برخی کتاب‌فروشی‌ها به صورت مشخص گفته شده است که کدام کتاب‌ها، از کدام نویسنده‌ها نباید وارد گردد و نباید به فروش برسد. به عنوان نمونه، به یکی از کتاب‌فروشی‌ها گفته شده که کتاب‌های عبدالکریم سروش و یووال نوح هراری، ضد دین هستند و نباید خرید و فروش شوند.
طالبان پیش‌تر در مکتوبی به اتحادیه ناشران کابل گفته بودند که باید تمامی کتاب‌فروشی‌های کابل تعهدنامه امارت اسلامی را امضا کنند. به اساس متن تعهدنامه، هیچ ناشری حق ندارد کتاب‌ها و نشریات مخالف امارت اسلامی را منتشر نماید. هم‌چنین وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان در مکتوبی به اتحادیه ناشران کابل گفته بود که «هیچ‌گونه کتاب، مجله و اوراق مخالف امارت اسلامی حق نشر ندارد.»
یکی از کتاب‌فروشان پایتخت می‌گوید:
“فروشگاه ما زیر نظر است و دو هفته پیش نفرای استخبارات طالبان آمدن و خود ما را با کتاب‌ها، با خود بردند و بعد از مدتی ما را دوباره رها کردند، ولی کتاب‌هایی را که با خود برده بودند توقیف کردند. کتاب‌هایی که مخالف شریعت و مخالف آن‌ها بود را توقیف کردند.”
تنها تسلط طالبان، مشکل کتاب‌فروشی‌ها نیست؛ وضعیت اقتصادی هم تاثیر گذاشته است. پس از 15 اگست سال گذشته میلادی، بی‌کاری اوج گرفته، گزارش‌های نهادهای بین‌المللی نشان از فاجعه اقتصادی و انسانی در افغانستان دارند. این وضعیت، کتاب‌فروشی‌ها را نیز متاثر ساخته است. بسیاری از کسانی که علاقه‌مند کتاب بودند و کتاب می‌خریدند، حالا مجبورند نان بخرند و در ماه‌های گذشته گزارش‌های وجود داشت که برخی شهروندان کتاب‌خانه‌های شخصی‌شان را به فروش گذاشته‌اند، تنها به این دلیل که با پول آن نان بخرند. حتا تخفیف در قیمت کتاب نیز تاثیر چندانی نگذاشته است.
یک کتاب‌فروش به من گفت:
“وضعیت فروش کتاب در شش ماه اخیر منفی بوده است و سطح مشتری حدود 60 تا 70 فیصد کاهش یافته است. از زمانی‌که نظام دگرگون گردید، سطح اقتصاد مردم بسیار پایین آمد و مردم توانایی خرید کتاب را ندارند و برای این‌که فرهنگ مطالعه از بین نرود و علاقه مردم نسبت به خواندن کتاب کم نشود، ما کتاب‌های خود را با تخفیف به فروش می‌رسانیم. مردم انگیزه خود را از دست داده‌اند.”
وضعیت بد اقتصادی و سخت‌گیری‌های طالبان، فرهنگ کتاب‌خوانی در پایتخت را به انزوا کشانده است. کتاب‌فروشی که روزگاری از بازارهای پُررونق پایتخت بود، حالا به بی‌روح‌ترین بازار تبدیل شده است.
