مورخ امریکایی: از نظر بوش، برچیده شدن ناتو به معنای نظم نوین جهانی بود

در حالی‌که 80 روز از جنگ اوکراین می‌گذرد، نشریه اسپانیایی «لا وانگواردیا»  گفته امریکا خلاف وعده‌اش که گفته بود ناتو «حتی یک اینچ» به سمت شرق گسترش نمی‌یابد، عمل کرده است.

پیک‌آفتاب: رسانه لا وانگواردیا، با نشر گزارشی نوشته است که ماه فبروری سال 1990 میلادی و پس از فروپاشی دیوار برلین، جلسه‌ای با حضور جیمز بیکر، وزیر خارجه سابق امریکا در دوره جورج بوش پدر و میخائیل گورباچوف آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی برگزار شد. در آن جلسه، بیکر اتحاد آلمان را با تضمین این‌که «ناتو یک اینچ به شرق گسترش نخواهد یافت»، پیشنهاد داد و گورباچوف موافقت کرد. آن‌چه در سال‌های بعد اتفاق افتاد، بهترین توضیح چرایی تکرار طعنه‌آمیز عبارت «نه یک اینچ بیش‌تر» از زبان ولادیمیر پوتین، رئیس‌ جمهور روسیه در محکوم کردن اقدامات غرب است.

مقدمه این گزارش تصریح می‌کند که بررسی اسناد داخلی و یادداشت‌های دولت امریکا نشان می‌دهد که تصمیم‌گیران سیاسی در امریکا اندکی بعدتر به این نتیجه می‌رسند که منتفی کردن گسترش ناتو به نفع ایالات متحده نیست، بنابراین اواخر ماه فبروری همان سال، رئیس‌ جمهور وقت امریکا و مشاورانش تصمیم می‌گیرند که این احتمال را باز بگذارند. طبق روایت اسناد، تنها یک ماه بعدتر در ماه مارچ، مشاوران جیمز بیکر به او توصیه کردند که ائتلاف ناتو می‌تواند کشورهای شرق اروپا را بر محور امریکا سازمان‌دهی کند.

گزارش می‌افزاید که از سال 1990 میلادی تاکنون، 14 کشور از جمله پولند، مجارستان، چکسلواکی و بیش‌تر کشورهای بالتیک به ناتو پیوسته‌اند و به زودی فنلند و احتمالاً سویدن نیز به این پیمان ملحق خواهند شد.

گزارش لا وانگواردیای اسپانیا برای ارائه درکی بهتر از تهاجم روسیه به اوکراین نوشته شده است. لاوانگواردیا به این بهانه به گفتگو با «مری ای ساروت/ Mary Elise Sarotte»، مورخ امریکایی در دانشگاه جان هاپکینز در واشنگتن پرداخته است و می‌نویسد: “مورخ امریکایی ساروت در کتاب جدیدش با عنوان «نه یک اینچ Not one inch» تحلیل می‌کند که این گفته بیکر در سال 1990، آیا یک فریب بود یا خیر؟

ساروت در پاسخ به این پرسش که چرا آلمانی‌ها باید با گورباچف ‌در این مورد گفتگو می‌کردند، گفته است: “از نظر قانونی، آلمان بدون تایید روسیه که یکی از اعضای کلیدی پس از پیروزی جنگ 1945 بود، نمی‌توانست متحد شود. گورباچوف پیشنهاد عدم توسعه ناتو را از طرف بیکر و آلمانی‌ها دریافت کرد، اما بوش ایده دیگری داشت”. بیکر سپس در نامه‌ای محرمانه به آلمانی‌ها نوشت “همه آن نه یک اینچ بیش‌تر را فراموش کنید” و گورباچوف بعدتر گفت: “من در تله افتاده‌ام”.

طبق این گزارش، مورخ امریکایی در پاسخ به این‌که آیا گزینه عدم گسترش ناتو می‌توانست باعث تسهیل روابط بهتر بین ایالات متحده، اروپا و روسیه شود، خاطر نشان کرده است: “این یک فرضیه است. آن‌چه در مورد آن مطمئن هستیم، این است که این یک گزینه برای جورج بوش پدر نبود. برای بوش این مهم بود که ناتو در جنگ سرد پیروز شده بود، ایالات متحده قدرت غالب ناتو بود و این نظم جدید جهانی برای امریکا، عالی و فوق‌العاده بود. از نظر بوش، برچیده شدن ناتو به معنای نظم نوین جهانی بود، بنابراین او باید این روند را متوقف می‌کرد”.

ساروت در ادامه این گزارش می‌گوید: “برخی گسترش ناتو را بهترین گزینه می‌دانند و افرادی مانند «جان مرشایمر» ‌معتقدند که این امر باعث جنگ جهانی سوم خواهد شد. ما باید بر این دسته‌بندی دوگانه غلبه کنیم. من مخالف گسترش ناتو نیستم، اما چگونگی این گسترش مهم بود. طیف وسیعی از امکانات وجود داشت و ما می‌توانستیم به یک رابطه پایدارتر و کمتر خشونت‌آمیز دست یابیم”.

این مورخ امریکایی در تشریح چگونگی گسترش ناتو به دور از راه‌های خشونت‌آمیز گفته است: “زمانی‌که کلینتون رئیس ‌جمهور شد، این امر مسلم بود که ناتو گسترش خواهد یافت. کلینتون در ابتدا از روند تدریجی و در اصطلاح از «اتحاد برای صلح» حمایت کرد تا روسیه تحقیر نشود. این دوره به گونه‌ای پیش رفت که روسیه و اوکراین نیز می‌توانستند به آن ملحق شوند، اما سرانجام جناح راست جمهوری‌خواه، تلاش برای گسترش نامحدود ناتو را کلید زد و کلینتون تغییر نظر داد”.

در بخش دیگر این گزارش به نقل از ساروت آمده است: “اتحاد برای صلح، برای روسیه کمتر آزاردهنده بود و این ظرفیت را داشت تا مورد قبول همه؛ مسکو، اروپای شرقی و مرکزی و غرب قرار گیرد”. وی در توضیح این‌که آیا پوتین این گزینه را می‌پذیرفت، افزود: “وقتی پوتین در سال 1999 به قدرت رسید، دیگر خیلی دیر شده بود. این مسئله باید در دهه نود حل می‌شد ولی انجام نشد”.

این مورخ امریکایی در بیان مخاطرات وضعیت فعلی گفته است: “ما برای هفته‌ها، تنشی مشابه جنگ سرد ایجاد کرده‌ایم و این بسیار نگران‌کننده است. مشکل این‌جاست که ما ظرفیت فرهنگی برای فهم جدی بودن خطر را از دست داده‌ایم”.

ساروت در پایان در حالی وعده خلافی غرب را پله نخست درگیری‌های رو به فزونی میان مسکو و غرب می‌داند که با اشاره به قدرت نظامی روسیه گفت: “همه چیز بد پیش می‌رود و می‌تواند بدتر نیز شود”.

این در حالی مطرح می‌شود که پیش‌تر نیویارک تایمز با نشر گزارشی به بررسی جنگ اوکراین پرداخته و نوشته بود که امریکا به سمت درگیری مستقیم با روسیه پیش می‌رود و این خطرناک است.

جنگ اوکراین هر روز برای امریکا خطرناک‌تر می‌شود

روسیه: سرقت اموال خارجی عادت غرب است