درگیری خونین در وزیرستان جنوبی؛ سایه سنگین طالبان پاکستانی بر امنیت منطقه

تحریک طالبان پاکستان؛ ریشه و هدف

گروه تحریک طالبان پاکستان در سال ۲۰۰۷ میلادی، پس از تشدید عملیات ارتش در مناطق قبایلی و مرگ رهبران گروه‌های محلی، رسماً اعلام موجودیت کرد. این گروه از شاخه‌های فکری طالبان افغانستان تأثیر گرفته، اما ساختار و اهداف مستقل دارد. هدف اصلی TTP، ایجاد نظامی مبتنی بر قرائت سخت‌گیرانه از شریعت در پاکستان و مقابله با دولت مرکزی این کشور عنوان شده است.

در سال‌های نخست فعالیت، TTP با انجام حملات گسترده علیه نیروهای امنیتی، مراکز آموزشی، و اماکن مذهبی، یکی از مرگبارترین گروه‌های تندرو در پاکستان به شمار می‌رفت. حمله خونین به مکتب نظامی پیشاور در سال ۲۰۱۴، که منجر به کشته‌شدن بیش از ۱۳۰ دانش‌آموز شد، یکی از سیاه‌ترین نمونه‌های فعالیت این گروه است.

وزیرستان؛ پناهگاه سنتی شورشیان

منطقه وزیرستان جنوبی و شمالی در امتداد مرز افغانستان، از سال‌ها پیش به عنوان پایگاه سنتی گروه‌های تندرو شناخته می‌شود. ساختار قبیله‌ای، موقعیت کوهستانی و ضعف حضور دولت مرکزی، شرایطی را فراهم کرده که گروه‌هایی مانند TTP، القاعده و اخیراً شاخه‌هایی از داعش توانسته‌اند در این مناطق فعالیت کنند.
با وجود عملیات‌های گسترده ارتش پاکستان در سال‌های گذشته، از جمله عملیات «ضرب عضب» در ۲۰۱۴، هنوز بخش‌هایی از این مناطق از کنترل کامل دولت خارج است و شورشیان توانسته‌اند شبکه‌های محلی خود را حفظ کنند.

پیوندها و تنش‌های منطقه‌ای

تحریک طالبان پاکستان نه‌تنها تهدیدی برای امنیت داخلی پاکستان است، بلکه حضور و فعالیت آن بر روابط اسلام‌آباد و کابل نیز تأثیر گذاشته است. مقامات پاکستانی بارها مدعی شده‌اند که رهبران TTP در خاک افغانستان پناه گرفته‌اند، در حالی که مقام‌های امارت اسلامی افغانستان می‌گویند این مسئله یک چالش داخلی پاکستان است.
در ماه‌های اخیر، افزایش حملات مرزی و تبادل آتش میان دو کشور، نگرانی‌هایی درباره گسترش درگیری و بی‌ثباتی بیشتر در مرزهای شرقی افغانستان و شمال غرب پاکستان ایجاد کرده است.

افزایش تهدید برای امنیت منطقه

تحلیل‎گران امنیتی بر این باورند که بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان، به‌گونه‌ای ناخواسته به احیای مجدد برخی گروه‌های افراطی در پاکستان منجر شده است.
TTP با استفاده از این فضای جدید، فعالیت‌های خود را در مناطق مرزی گسترش داده و توانسته شماری از نیروهای پراکنده خود را سازمان‌دهی مجدد کند. حملات اخیر به پاسگاه‌های مرزی، کاروان‌های نظامی و مراکز امنیتی در ایالت خیبر پختون‌خوا نشان از افزایش دوباره قدرت این گروه دارد.

نتیجه‌گیری

درگیری امروز در وزیرستان جنوبی تنها بخشی از روندی گسترده‌تر است که نشان می‌دهد تحریک طالبان پاکستان بار دیگر به تهدیدی جدی برای ثبات پاکستان و امنیت منطقه تبدیل شده است. ادامه حضور و فعالیت گروه‌های تندرو در نوار مرزی افغانستان و پاکستان، نه‌تنها روابط دو کشور را تحت تأثیر قرار داده، بلکه می‌تواند موج جدیدی از ناامنی را در جنوب و مرکز آسیا به‌دنبال داشته باشد.

کارشناسان هشدار می‌دهند که بدون همکاری صادقانه و راه‌حل‌های ریشه‌ای برای رفع فقر، بی‌ثباتی سیاسی و شکاف‌های قومی در مناطق مرزی، مبارزه نظامی به‌تنهایی نمی‌تواند مانع از بازتولید خشونت و افراط‌گرایی در این منطقه شود.