چرا خربوزه در برخی بیماری‌ها مضر است

۱. قند طبیعی بالا و اثر آن بر بیماران دیابتی

خربوزه، مانند بسیاری از میوه‌های شیرین، حاوی قندهای طبیعی مانند ساکارز، گلوکز و فروکتوز است. شاخص گلیسمی (Glycemic Index) خربوزه حدود ۶۵–۷۰ تخمین زده می‌شود، که در محدوده‌ی میانه تا بالا قرار می‌گیرد. این شاخص نشان می‌دهد که قند موجود در خربوزه پس از مصرف، نسبتاً سریع وارد جریان خون می‌شود.

در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ یا پیش‌دیابت، مصرف زیاد خربوزه ممکن است منجر به افزایش ناگهانی قند خون و فشار بیشتر بر پانکراس (لوزالمعده) شود. گرچه در مقادیر کنترل‌شده و با مشورت پزشک، مصرف آن ممکن است بی‌ضرر باشد، اما خوردن حجم زیادی از خربوزه در یک وعده (مثلاً بیشتر از ۲۵۰ گرم) می‌تواند قند خون را به‌طور چشمگیری بالا ببرد.

نکات پیشنهادی برای دیابتی‌ها:

• خوردن خربوزه در وعده صبح یا همراه با مواد دارای فیبر بالا.
• پرهیز از مصرف آن به‌صورت آب‌میوه یا ترکیب با مواد قندی دیگر.
• مشورت با پزشک برای تعیین مقدار مناسب.

۲. ناسازگاری با معده‌های حساس و بیماران گوارشی

در طب سنتی ایرانی، خربوزه دارای طبع سرد و تر است و به‌همین دلیل برای افرادی که دچار ضعف معده، ترش کردن، نفخ یا سردی مزاج هستند توصیه نمی‌شود. این میوه می‌تواند باعث کند شدن هضم، ایجاد گاز معده و حتی اسهال شود.

از منظر پزشکی نوین، محتوای بالای آب و فیبر خربوزه در افرادی که دچار سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، زخم معده، رفلاکس معده یا مشکلات هضم آنزیمی هستند، ممکن است علائمی مانند:

• نفخ
• دل‌پیچه
• اسهال خفیف یا احساس پری
  را تشدید کند.

همچنین، مصرف خربوزه بلافاصله بعد از غذاهای چرب، گوشت قرمز یا فرآورده‌های لبنی می‌تواند باعث اختلال در هضم شود.

۳. تأثیرات الکترولیتی و بیماران کلیوی یا قلبی

خربوزه منبع خوبی از پتاسیم است؛ در هر ۱۰۰ گرم آن حدود ۲۶۷ میلی‌گرم پتاسیم وجود دارد. در بیماران کلیوی، مخصوصاً کسانی که تحت دیالیز هستند یا نارسایی کلیه دارند، توانایی دفع پتاسیم از بدن کاهش می‌یابد. تجمع پتاسیم در خون می‌تواند منجر به «هیپرکالمی» شده و عوارض خطرناکی مانند آریتمی قلبی یا ایست قلبی ایجاد کند.

از طرف دیگر، برای بیمارانی که داروهای ادرارآور (مثل فوروزماید یا اسپیرونولاکتون) مصرف می‌کنند، مصرف خربوزه ممکن است تعادل الکترولیتی بدن را مختل کند.

توصیه برای این دسته بیماران:

• پرهیز از مصرف روزانه یا بی‌رویه‌ی خربوزه.
• اندازه‌گیری منظم سطح پتاسیم خون.
• مشاوره با متخصص تغذیه.

۴. خطر بروز آلرژی و حساسیت غذایی

هرچند نادر است، اما برخی افراد ممکن است به خربوزه و دیگر میوه‌های خانواده‌ی خیار و کدو حساسیت داشته باشند. این حساسیت به‌ویژه در کسانی دیده می‌شود که به گرده‌ی گیاهانی مانند توس یا علف حساس هستند (پدیده‌ای به نام حساسیت متقاطع غذایی-گرده‌ای).

علائم این آلرژی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خارش یا تورم در دهان و گلو
• عطسه یا آب‌ریزش بینی
• کهیر پوستی یا اگزما

در موارد شدید، احتمال بروز شوک آنافیلاکسی نیز وجود دارد، هرچند بسیار نادر است.

۵. ناسازگاری ترکیبی با برخی غذاها (دیدگاه طب سنتی)

در طب سنتی ایرانی، توصیه‌هایی در زمینه مصرف هم‌زمان خربوزه با برخی مواد غذایی وجود دارد. مهم‌ترین هشدارها به شرح زیر است:

• شیر یا دوغ: ترکیب خربوزه با لبنیات می‌تواند موجب دل‌پیچه، تهوع یا حتی مسمومیت غذایی شود.
• عسل: مصرف خربوزه با عسل در برخی متون طبی به‌عنوان ترکیبی خطرناک و مضر برای معده معرفی شده است.
• غذاهای سنگین: خوردن خربوزه بعد از غذای چرب یا پرحجم ممکن است باعث ایجاد سوءهاضمه شود.

این هشدارها با آنچه علم تغذیه نوین در مورد سرعت هضم غذاها، تعادل آنزیمی و تخمیر در معده می‌گوید هم‌راستا است.

نتیجه‌گیری

خربوزه با تمام خواص مفیدش، مانند آبرسانی، تأمین ویتامین C، کمک به گوارش و رفع یبوست، در شرایط خاص پزشکی باید با دقت و آگاهی مصرف شود.
بیماران دیابتی، کلیوی، قلبی، گوارشی و افراد دارای حساسیت غذایی، لازم است پیش از مصرف مداوم این میوه، با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنند.

در عین حال، ترکیب غذایی صحیح، رعایت زمان مناسب مصرف و توجه به واکنش‌های بدنی فرد، می‌تواند مصرف خربوزه را بی‌خطر و حتی مفید سازد.