روز جهانی محیط زیست و وضعیت محیط زیستی افغانستان: گامی به‌سوی آینده‌ای سبز
روز جهانی محیط زیست که همه‌ساله در ۵ جون (۱۵ جوزا) تجلیل می‌شود، فرصتی است برای همه ملت‌ها تا در مورد چالش‌های زیست‌محیطی بیندیشند و گام‌هایی مثبت برای حفاظت از زمین بردارند. این روز از سوی سازمان ملل متحد به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مناسبت‌های جهانی برای آگاهی‌دهی در مورد بحران‌های محیطی مانند تغییر اقلیم، آلودگی، جنگلات‌زدایی، و از بین رفتن تنوع زیستی، تعیین گردیده است. در این میان، افغانستان نیز به‌عنوان کشوری که با تهدیدات گوناگون محیط زیستی مواجه است، نیازمند اقدامات پایدار و هماهنگ در راستای حفظ منابع طبیعی و بهبود شرایط محیطی است. حکومت امارت اسلامی افغانستان در این زمینه تلاش‌هایی داشته که قابل قدردانی است و می‌تواند پایه‌گذار آینده‌ای سبز و پایدار باشد.
اهمیت روز جهانی محیط زیست
هدف از تجلیل این روز، افزایش سطح آگاهی عمومی در مورد مسایل محیط زیستی و تشویق مردم، حکومت‌ها، و نهادهای اجتماعی برای اقدام عملی در راستای حفظ طبیعت و کره زمین است. شعار جهانی امسال روز محیط زیست (۲۰۲۵) از سوی سازمان ملل متحد «سرمایه‌گذاری برای آینده سبز» انتخاب شده است، که بر لزوم اقدامات نوآورانه برای مقابله با بحران‌های محیطی تأکید دارد.
وضعیت محیط زیستی در افغانستان
افغانستان با وجود برخورداری از منابع طبیعی متنوع و موقعیت جغرافیایی غنی، در دهه‌های گذشته به‌دلیل جنگ، فقر، خشکسالی، و کمبود زیرساخت‌های حفاظت از محیط زیست، با مشکلات جدی مواجه بوده است. برخی از چالش‌های عمده محیط زیستی در کشور عبارت‌اند از:
جنگلات‌زدایی: کاهش گسترده پوشش جنگلی در ولایاتی چون نورستان، کنر، پکتیا، لوگر و بدخشان
خشکسالی و کم‌آبی: کاهش بارندگی و منابع آب زیرزمینی در بسیاری از مناطق
آلودگی هوا و آب: مخصوصاً در شهرهای بزرگ مانند کابل، هرات و مزارشریف
فرسایش خاک و بیابان‌زایی: به‌ویژه در ولایت‌های غربی و جنوب‌غربی
مدیریت ضعیف زباله و فاضلاب در شهرها
اقدامات حکومت امارت اسلامی در راستای بهبود محیط زیست
با وجود چالش‌های اقتصادی و ساختاری، امارت اسلامی افغانستان در دوره اخیر گام‌هایی مثبت در جهت بهبود وضعیت محیط زیست برداشته که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. جلوگیری از قاچاق چوب و قطع جنگلات
حکومت با همکاری نهادهای محلی اقداماتی برای جلوگیری از قطع غیرقانونی جنگلات انجام داده و در برخی مناطق، جنگل‌بان‌ها دوباره فعال شده‌اند.
در ولایت‌های شرقی، کنترل قاچاق چوب نسبت به سال‌های گذشته بهبود یافته است.
۲. کمپاین‌های درخت‌کاری و سبزسازی
در سطح ولایات، برنامه‌های درخت‌کاری از سوی شهرداری‌ها، مکاتب، و نهادهای مدنی با حمایت حکومت راه‌اندازی شده‌اند.
کمپاین “یک افغان، یک نهال” در برخی مناطق عملی گردیده و مردم در آن سهیم شده‌اند.
۳. نظافت شهری و مدیریت زباله
در برخی شهرها به ویژه کابل، مزار، قندهار و هرات، شهرداری‌ها در هماهنگی با ولسوالی‌ها برای جمع‌آوری زباله‌ها و بهبود فضای شهری فعالیت‌هایی انجام داده‌اند.
برنامه‌های آگاهی‌دهی از طریق مساجد، رسانه‌ها و مکاتب در حال اجرا است.
۴. توجه به منابع آب و جلوگیری از آلودگی
اقداماتی برای پاک‌سازی سرچشمه‌های آب، جلوگیری از تخلیه فاضلاب در رودخانه‌ها، و ترغیب مردم به استفاده بهینه از منابع آب آغاز شده است.
در برخی مناطق، استفاده از سیستم‌های سنتی آبیاری (کاریز و جویچه‌ها) دوباره احیا شده است.
۵. همکاری با نهادهای بین‌المللی و جامعه مدنی
حکومت در برخی پروژه‌های محیط زیستی با نهادهای خارجی همکاری کرده و آماده‌گی خود را برای اقدامات بیشتر اعلام داشته است.
برخی برنامه‌های آموزشی در رابطه با محیط زیست برای کارمندان دولتی و دانش‌آموزان برگزار گردیده‌اند.
نتیجه‌گیری
تجلیل از روز جهانی محیط زیست نه‌تنها یادآور اهمیت طبیعت و منابع آن است، بلکه زنگ هشداری است برای همگان تا سهم خود را در حفاظت از محیط زیست ادا کنند. وضعیت محیط زیستی افغانستان نیازمند توجه بیشتر، سرمایه‌گذاری درازمدت و فرهنگ‌سازی عمومی است.
اقدامات حکومت امارت اسلامی افغانستان در این مسیر، به‌رغم چالش‌ها، نقطه آغاز مهمی است. با ادامه این تلاش‌ها، همکاری مردم، و حمایت نهادهای مدنی، افغانستان می‌تواند به سوی آینده‌ای سبز، پایدار و قابل‌زیست برای نسل‌های آینده حرکت کند.
