تلاش اروپا برای آماده‌سازی شهروندانش به جنگ
راهنماهای بقا، انبار کردن اقلام ضروری و تمرین‌های گسترده تخلیه؛ اروپا در حال تلاش برای آماده‌سازی شهروندانش برای تهدید فزاینده‌ی جنگ است که ممکن است به آستانه‌اش برسد.
در ماه‌های اخیر، چندین کشور اروپایی راهنمایی‌های جدی و هشداردهنده‌ای ارائه داده‌اند از تبدیل گاراژها و ایست‌گاه‌های مترو به پناهگاه گرفته تا تقویت تاب‌آوری روانی مردم.
یکی از پیام‌های اصلی این تلاش‌ها، نیاز به تغییر در ذهنیت عمومی برای آمادگی در برابر جنگ است. مارک روت، دبیرکل ناتو، در دسامبر سال گذشته به کارشناسان امنیتی در بروکسل گفت: «زمان آن رسیده که به ذهنیتی جنگی روی بیاوریم.»
این تحولات در حالی صورت می‌گیرد که رهبران اروپا نگرانند ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، که با دستاوردهایش در اوکراین جسورتر شده، ممکن است به پیشروی بیشتر در قاره ادامه دهد؛ در حالی‌که متحد دیرینه و قدرتمند اروپا، ایالات متحده، رویکردی سردتر نسبت به تضمین امنیت اروپا در پیش گرفته و این تردید را ایجاد کرده که اگر یکی از اعضای ناتو مورد حمله قرار گیرد، آمریکا تا چه حد مداخله خواهد کرد.
اما همچنان این سوال وجود دارد که این برنامه‌های اضطراری چقدر موثر خواهند بود و از همه مهم‌تر اینکه آیا شهروندان آن‌ها را جدی خواهند گرفت یا نه.
کمیسیون اروپا از همه شهروندانش خواسته است تا مواد غذایی و سایر اقلام ضروری را به اندازه‌ای ذخیره کنند که برای حداقل ۷۲ ساعت در بحران دوام بیاورند. در راهنمایی منتشرشده در ماه مارس، بر ضرورت ترویج فرهنگ «آمادگی» و «تاب‌آوری» در اروپا تأکید شده است.
در کنار آن، کشورهای مختلف نیز راهنمایی‌های خاص خود را برای شرایط اضطراری، از جمله درگیری نظامی، تدوین کرده‌اند.
در ژوئن گذشته، آلمان دستورالعمل دفاع جامع خود را به‌روزرسانی کرد که در آن پیش‌بینی شده در صورت وقوع جنگ، زندگی روزمره مردم آلمان کاملاً دگرگون خواهد شد.
سوئد راهنمای بقایی با عنوان «اگر بحران یا جنگ بیاید» منتشر کرده که در نوامبر به میلیون‌ها خانوار توزیع شد؛ این نسخه به دلیل افزایش تهدیدات نظامی برای نخستین بار در شش سال گذشته به‌روزرسانی شده بود.
در این بروشور به سوئدی‌ها گفته شده چگونه هشدارهای جنگی صادر خواهد شد از جمله سیستمی هشداردهنده در فضای باز که در اکثر مناطق فعال است. در این بروشور آمده: «به داخل بروید، تمام پنجره‌ها و درها را ببندید و در صورت امکان، تهویه را خاموش کنید. به رادیو عمومی سوئد، کانال P4 گوش دهید.»
این بروشور توصیه‌هایی برای پناه گرفتن در هنگام حمله هوایی دارد، مانند پناه‌گیری در زیرزمین‌ها، گاراژها و ایست‌گاه‌های مترو. اگر فردی در فضای باز باشد و جایی برای پنهان شدن نداشته باشد، توصیه می‌شود روی زمین دراز بکشد ترجیحاً در چاله یا گودالی کوچک.
در مورد حملات هسته‌ای نیز توصیه‌هایی ارائه شده است: «مانند حمله هوایی پناه بگیرید. پناهگاههای دفاع مدنی بهترین محافظت را دارند.» همچنین آمده: «سطوح تشعشع پس از چند روز به‌طور چشمگیری کاهش خواهد یافت.»
این راهنما شامل نکاتی درباره تخلیه، توقف خونریزی، مقابله با اضطراب و نحوه صحبت با کودکان درباره بحران و جنگ نیز هست.
برای فنلاند که مرز ۱۳۴۰ کیلومتری با روسیه دارد، طولانی‌ترین مرز در بین اعضای ناتو دفاع از حاکمیت ملی در برابر مسکو مدت‌هاست بخشی از ذهنیت کشور بوده است.
از دهه ۱۹۵۰، ساخت پناهگاههای ضدبمب در زیر ساختمان‌های مسکونی و اداری در فنلاند اجباری بوده است.
این کشور که در سال ۲۰۲۳ پس از دهه‌ها بی‌طرفی به ناتو پیوست، از زمان تهاجم گسترده روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، آمادگی خود را به‌طور فزاینده‌ای افزایش داده است.
دو سال پیش، دولت فنلاند وضعیت پناهگاههای اضطراری خود را بررسی کرد و دریافت که مجموعاً ۵۰٬۵۰۰ پناهگاه دارد که می‌توانند ۴.۸ میلیون نفر از جمعیت ۵.۶ میلیون نفری کشور را در خود جای دهند.
وزارت کشور فنلاند در نوامبر نیز راهنمایی جدیدی منتشر کرد که شامل آمادگی برای قطع طولانی‌مدت برق، کمبود آب، اختلال در ارتباطات، بلایای طبیعی شدید و درگیری نظامی بود.
آیا مردم گوش خواهند داد؟
اگرچه کشورها راهنمایی‌های خود را به‌روز کرده‌اند، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که شهروندان به آن‌ها توجه کنند.
کلودیا میجر، معاون ارشد امنیت فراآتلانتیکی در صندوق مارشال آلمان، به سی‌ان‌ان گفت که این راهنماها باید جدی گرفته شوند. او بر لزوم آمادگی نه‌تنها برای تهدید مستقیم نظامی از سوی روسیه، بلکه برای آنچه «منطقه خاکستری» میان جنگ و صلح می‌نامد شامل سطوح پایین‌تر تهاجم و جنگ ترکیبی تأکید کرد.
او افزود: «مرز باریکی وجود دارد؛ باید آمادگی را افزایش دهیم بدون اینکه به هشداردهی افراطی و ایجاد وحشت بیفتیم. می‌خواهیم مردم آگاه باشند، نه وحشت‌زده.»
برای برخی کشورها، به‌ویژه آن‌هایی که در حوزه نفوذ روسیه قرار دارند، تهدید روسیه بسیار ملموس‌تر است. برای دیگر کشورها، این تهدید درک‌پذیر نیست.
او به فنلاند که در جنگ زمستانی ۱۹۳۹-۱۹۴۰ بخشی از خاک خود را به روسیه واگذار کرد و کشورهای بالتیک که بین ۱۹۴۰ تا ۱۹۹۱ توسط اتحاد جماهیر شوروی اشغال شدند اشاره کرد؛ کشورهایی که تهدید روسیه در «DNA» آن‌ها نهادینه شده است.
او گفت: «تهدید وجودی، ترس از نابودی یا محو شدن از روی نقشه، در کشورهای بالتیک بسیار واقعی است. آن‌ها از خود می‌پرسند چرا دیگر کشورها این را درک نمی‌کنند.»
میجر افزود: «فنلاندی‌ها در تمام طول جنگ سرد، دفاع را جدی گرفتند. حالا چرا همه ما به فنلاند نگاه می‌کنیم؟ به سیستم پناهگاه‌هایشان، ذخایر دارویی‌شان و سیستم نیروهای ذخیره‌شان؟ چون آن‌ها از تاریخ درس گرفتند: هیچ‌کس به کمک ما نمی‌آید، باید خودمان از خودمان دفاع کنیم.»
میجر پرتغال، ایتالیا و بریتانیا را کشورهایی نام برد که تهدید روسیه در ذهنیت ملی آن‌ها کمتر محسوس است. به گفته او، ایتالیا بیشتر نگران تهدید تروریسم و بی‌ثباتی کشورهای جنوب خود است. «این تهدید به آن‌ها نزدیک‌تر است، برای ثبات، رفاه و سیاست داخلی‌شان مشکل‌ساز است.»
جزیره بریتانیا آخرین بار در سال ۱۰۶۶ توسط نیرویی خارجی مورد حمله قرار گرفت، و بسیاری از کشورهای اروپای غربی، آخرین تجربه اشغال را در جنگ جهانی دوم داشتند. بنابراین، نسل‌های زنده تجربه مستقیمی از این مسائل ندارند و ممکن است کمتر به هشدارهای دولتی توجه کنند.
میجر گفت: «مسئله اصلی این است که چگونه می‌توان DNA یک کشور را تغییر داد. این سوال کلیدی است.»
موثر بودن این برنامه‌های محافظت از غیرنظامیان هنوز مشخص نیست. در گذشته، حتی مورد تمسخر هم قرار گرفته‌اند.
در دوران جنگ سرد، دولت بریتانیا برای محافظت از شهروندان در برابر تهدید هسته‌ای شوروی، اطلاعات رسمی منتشر می‌کرد.
شناخته‌شده‌ترین آن‌ها کمپینی بود به نام «حفاظت کن و زنده بمان» که بین سال‌های ۱۹۷۴ تا ۱۹۸۰ تولید شد. این مجموعه اطلاعاتی درباره خطرات تشعشع هسته‌ای، دستورالعمل‌هایی برای ساعات و روزهای پس از حمله هسته‌ای و برنامه‌ای برای بقا ارائه می‌داد.
یک بروشور منتشرشده در می ۱۹۸۰ شامل نکاتی برای ساخت پناهگاهی موقت در خانه بود که «پناهگاه داخلی» نام داشت و برای محافظت در برابر گرد و غبار رادیواکتیو طراحی شده بود.
این کمپین به‌دلیل ارائه توصیه‌های غیرواقعی و ایجاد خوش‌بینی کاذب در برابر نابودی هسته‌ای، مورد انتقاد قرار گرفت و سال‌ها در فرهنگ عامه بریتانیا به سخره گرفته شد.
منبع: سی‌ان‌ان
