سابقه تجلیل از نوروز در افغانستان و رسم و رواج‌های مردم در این روز
نوروز، جشن باستانی و آغاز سال نو خورشیدی، یکی از کهن‌ترین جشن‌هایی است که در افغانستان و دیگر کشورهای حوزه تمدن فارسی تجلیل می‌شود. این جشن، که ریشه در تاریخ کهن آریایی‌ها دارد، همواره به‌عنوان نماد تجدید طبیعت، امید و نوآوری مورد استقبال قرار گرفته است. در افغانستان، نوروز از اهمیت خاصی برخوردار است و مردم این سرزمین آن را با آیین‌ها و رسوم ویژه‌ای برگزار می‌کنند.
سابقه تاریخی نوروز در افغانستان: نوروز در افغانستان سابقه‌ای چندین هزار ساله دارد و به دوره‌های پیش از اسلام بازمی‌گردد. این جشن در دوران شاهنشاهی هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان با شکوه خاصی برگزار می‌شد و پس از ورود اسلام به منطقه نیز همچنان باقی ماند و با آداب و رسوم اسلامی تلفیق شد. در دوران غزنویان، تیموریان، و صفویان، نوروز همچنان اهمیت ویژه‌ای داشت و دربارهای سلطنتی به استقبال آن می‌رفتند.
در دوره معاصر، نوروز به‌عنوان یک جشن ملی در افغانستان حفظ شده و حتی در دوران‌های مختلف حکومتی، از جمله دوره امان‌الله خان و ظاهرشاه، با شکوه خاصی برگزار می‌شد. با این حال، در برخی از دوران‌های جنگ و ناآرامی، برگزاری این جشن دچار محدودیت‌هایی شد، اما هیچ‌گاه به فراموشی سپرده نشد و همچنان جایگاه خود را در فرهنگ مردم افغانستان حفظ کرده است.
رسم و رواج‌های مردم افغانستان در نوروز مردم افغانستان نوروز را با مجموعه‌ای از آیین‌های سنتی و فرهنگی جشن می‌گیرند. برخی از مهم‌ترین رسوم نوروزی در افغانستان به شرح زیر است:
- جهنده بالا (برافراشتن پرچم حضرت علی (ع)) یکی از مهم‌ترین آیین‌های نوروز در افغانستان، برافراشتن جهنده (پرچم) در روضه شریف، مزار شریف، است. این مراسم که در روز اول نوروز برگزار می‌شود، با حضور هزاران نفر از مردم افغانستان از نقاط مختلف کشور همراه است. مردم معتقدند که برافراشتن این پرچم نشانه‌ای از خیر و برکت برای سال جدید است.
- هفت‌میوه در شب نوروز، خانواده‌های افغان هفت‌میوه آماده می‌کنند که ترکیبی از هفت نوع خشکبار از جمله کشمش، سنجد، پسته، بادام، گردو، قیسی و زردآلو است. این ترکیب به‌عنوان نماد برکت و فراوانی در سال جدید محسوب می‌شود.
- مهمانی و دید و بازدید مردم افغانستان در ایام نوروز به دیدار اقوام و دوستان خود می‌روند و این روزها را با مهمانی‌های خانوادگی و دوستانه سپری می‌کنند. این سنت، فرصتی برای تقویت روابط خانوادگی و اجتماعی به شمار می‌رود.
- سفر به اماکن مقدس و تفریحی بسیاری از خانواده‌های افغان در ایام نوروز به زیارت اماکن مقدس مانند روضه شریف در مزار شریف، شاه دو شمشیره در کابل، و سایر اماکن مذهبی می‌روند. همچنین، برخی از مردم برای تفریح به باغ‌ها، پارک‌ها و مناطق سرسبز اطراف شهرها می‌روند.
- جشن دهقان و آغاز کشت و کار نوروز به‌عنوان آغاز فصل بهار و کشت و کار در افغانستان اهمیت ویژه‌ای دارد. در برخی از مناطق، جشن دهقان برگزار می‌شود که در آن کشاورزان با برگزاری آیین‌های ویژه‌ای به استقبال فصل زراعتی جدید می‌روند.
- پختن غذاهای ویژه نوروزی در نوروز، غذاهای ویژه‌ای در خانه‌ها پخته می‌شود. یکی از مهم‌ترین این غذاها، “سبزی‌چلو” است که از برنج و سبزی‌های معطر تهیه می‌شود. همچنان، “سمنک” که از جوانه گندم تهیه می‌شود، یکی دیگر از خوراکی‌های رایج نوروزی است که زنان به‌صورت گروهی آن را آماده می‌کنند و همراه با آوازهای محلی می‌پزند.
- بازی‌ها و سرگرمی‌های نوروزی بازی‌های سنتی و ورزشی نیز بخش جدایی‌ناپذیر نوروز در افغانستان هستند. بزکشی، کشتی محلی، تخم‌جنگی (مبارزه تخم‌مرغ‌ها)، بادبادک‌بازی، و چوگان از جمله سرگرمی‌هایی هستند که در ایام نوروز در میان مردم رواج دارند.
نوروز در دیگر کشورهای فارسی‌زبان
نوروز تنها در افغانستان جشن گرفته نمی‌شود، بلکه در کشورهای دیگر فارسی‌زبان مانند ایران، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان و بخش‌هایی از پاکستان و هند نیز با شکوه خاصی برگزار می‌شود.
- ایران: ایرانیان نوروز را با سفره هفت‌سین، دید و بازدیدهای نوروزی، چهارشنبه‌سوری و سیزده‌بدر جشن می‌گیرند.
- تاجیکستان: در تاجیکستان، نوروز با موسیقی سنتی، نمایش‌های خیابانی و غذاهای محلی مانند “سمبوسه” جشن گرفته می‌شود.
- ازبکستان و ترکمنستان: این کشورها نیز نوروز را با موسیقی، رقص‌های محلی و غذاهای ویژه گرامی می‌دارند.
نوروز در ادبیات فارسی
شاعران بزرگ فارسی‌زبان درباره نوروز سروده‌های زیادی دارند. از جمله:
- حافظ: “بهار آمد که هر ساعت رود خاطر به بستانی چو نرگس با نظر بازآ، که دارد فصل نورانی”
- مولانا: “این نسیم فروردین، می‌چمد به صحراها خوش به حال دشت و باغ، با گل و شکوفاها”
نتیجه‌گیری
نوروز در افغانستان و دیگر کشورهای فارسی‌زبان، نه‌تنها یک جشن باستانی، بلکه نماد همبستگی، صلح و تجدید حیات طبیعت است. با وجود تحولات تاریخی و اجتماعی، این جشن همچنان جایگاه خود را در میان مردم حفظ کرده و با شور و شوق خاصی برگزار می‌شود. آیین‌های نوروزی در افغانستان و دیگر کشورهای فارسی‌زبان، نمایانگر فرهنگ غنی و ارزشمند این سرزمین‌ها است که از نسل‌های گذشته به امروز منتقل شده است. امید است که این جشن، همواره نماد صلح، شادی و خوشبختی باشد.
