پدر و نقش‌های فراتر از تامین مالی در خانواده
پدر در خانواده علاوه بر مسئولیت تامین مالی، وظیفه تربیت و برقراری رابطه عاطفی با فرزندان را به عهده دارد، اما امروزه تغییر سبک زندگی، عامل غفلت از جای‌گاه و مقام پدر شده است.
مینا حسینی
پدر در خانواده علاوه بر مسئولیت تامین مالی، وظیفه تربیت و برقراری رابطه عاطفی با فرزندان را به عهده دارد، اما امروزه تغییر سبک زندگی، عامل غفلت از جای‌گاه و مقام پدر شده است. از تصورات دوران کودکی‌مان گرفته تا تصویرهای ذهنی و واقعی جوانی، همگی ترسیمی از مردی قدرت‌مند، شجاع و حامی به نام پدر است. فردی که هرگاه احساس بی‌پناهی کرده‌ایم، اولین امیدمان متوجه او بوده و با یادآوری نام پدر دل‌گرم شده‌ایم. پدر برای تمام کودکان امروز و دیروز، تقدسی خاص داشته و حساب‌اش از تمامی آدم‌های زندگی‌مان جدا است. فردی که از کودکی تا بزرگ‌سالی پسران، قهرمان‌ترین مرد روی زمین و تا آخر عمر برای دختران، امن‌ترین پشت‌وپناه است و در نهایت به عنوان ستون خانواده، تمامی غم‌ها و مشکلات را به دوش می‌کشد اما خم به ابرو نمی‌آورد.
چنان‌چه در تمامی ادیان و فرهنگ‌ها، پدر به عنوان یکی از کلیدی‌ترین و اساسی‌ترین افراد در بنیان خانواده محسوب می‌شود. می‌توان گفت تمامی فرهنگ‌ها بر نقش مرد به عنوان مدیر خانواده اتفاق‌نظر دارند. ازاین‌رو برای مردان در خانواده با توجه به نقش و جای‌گاه آن‌ها، مسئولیت و وظایف گوناگونی تعریف شده است. شاید بر اساس عرف، مهم‌ترین وظایف مردان یا پدران، تامین مایحتاج خانواده و رزق‌آوری باشد؛ اما مسئولیت‌های دیگر یک مرد در نهان خانواده در جای‌گاه پدر، مواردی فراتر از نان‌آوری است که به تبعه مدرنیته یا پیروی از مدل‌های غربی از آن غافل شده‌ایم. تربیت فرزندان یکی از مهم‌ترین وظایف پدران است که اهمیت آن کم‌تر از تامین امرار و معاش نیست.
در آموزه‌های دینی نیز همواره به نقش پدر در تربیت کودکان به اندازه نقش مدیریت مالی مرد تاکید شده، اما به جهت غفلت از این آموزه‌ها، امروزه این جای‌گاه کم‌تر برای پدران و مردان تبیین شده و بسیاری از آنان تاثیر در خانواده را به حضور سطحی و تامین مالی محدود کرده‌اند. این در حالی است که چه از منظر آیات و روایات و چه از لحاظ روان‌شناسی، ازجمله جای‌گاه مرد و پدر علاوه بر تامین مالی خانواده، نقش مستقیم در رشد و ارتباط عاطفی با فرزندان است. از دیدگاه روان‌شناسی، تصویر پدر در ذهن کودکان تقریباً از سال‌های اولیه ارتباط وی با پدر شکل می‌گیرد و تا سال‌ها در تصورات فرزند باقی می‌ماند. در نتیجه ارتباط پدر با فرزند بسیار در شکل‌گیری این تصویر اهمیت داشته و حتا از دوران خردسالی نیز نباید تمام مسئولیت‌های تربیتی و اخلاقی فرزندان بر مادران معطوف شود.
اهمیت مسئولیت پدر در تربیت فرزندان بیش از نان‌آوری است
متاسفانه در جامعه امروز، نقش پدران در تربیت فرزندان تقریباً کم‌رنگ شده است. در فرهنگ و آموزه‌های دینی، پدر به عنوان یک الگوی اخلاقی و عملی برای پسران و منبع عاطفی و ابراز محبت به دختران محسوب می‌شود، اما امروزه تقریباً این نقش‌ها کم‌رنگ شده و پدران غالب مسئولیت خود را تامین مالی خانواده و فرزندان می‌دانند. در واقع بسیاری از پدران مسئولیت تربیت فرزندان را به مادر خانواده محول کرده و تصور می‌کنند به صرف نان‌آوری دیگر نقشی در رشد یا ارتباط عمیق با فرزندان خود ندارند؛ که از علل کم‌توجهی این است که همواره نقش تربیت به مادران در جامعه معطوف شده و حتا بزرگان، روحانیون و رسانه‌ها نیز همه مسئولیت‌های داخل خانه را متوجه مادر دانسته‌اند و این موضوع باعث شده تا نتوانیم به آقایان القا شود که آن‌ها هم در خانواده وظایفی غیر از نان‌آوری دارند. در واقع به میزانی که بر وظیفه تامین مالی خانواده توسط مرد تاکید شده، بر مسئولیت وی در تربیت فرزندان تاکید نشده است.
ضعف رسانه در تبیین جای‌گاه پدر
کارشناسان خانواده، ضعف رسانه و سینما را یکی از علل کم‌رنگ شدن نقش معنوی پدران در کانون خانواده خوانده و اظهار می‌کنند که متأسفانه رسانه‌ها، تلویزیون، سینما و فیلم و زنجیره‌های ما نتوانسته‌اند نسبت به ترسیم نقش پدر به عنوان یکی از ارکان اصلی خانواده و منبع ارتباط عاطفی و اخلاقی با آن‌ها موفق عمل کنند. در طول سال‌های اخیر سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی بسیار معدودی در زمینه نشان دادن پدران به عنوان ستون خانواده و فردی که همه می‌توانند به آن تکیه کنند ساخته شده و اغلب پدران را افرادی درگیر شغل و نان‌آوری نشان داده است. از سوی دیگر برنامه‌های فرهنگی، اخلاقی و مذهبی تلویزیون و رسانه‌ها نیز به این امر توجه نداشته و در خصوص نقش پدران تنها به مسائل مادی پرداخته‌اند. در واقع تاکنون برنامه مفید و چشم‌گیری در تلویزیون نداشته‌ایم که در آن حتی کارشناسان خانواده و کارشناسان دینی با توجه به مسائل علمی، روان‌شناسی و آموزه‌های دینی بر تاثیر جای‌گاه پدر در تربیت فرزندان و الگو بودن وی برای دیگر اعضای خانواده تاکید کنند.
توجه پدر به دختر، عامل کاهش آسیب‌های اجتماعی
اما با نگاهی به توصیه‌های اسلام در حوزه تربیت فرزندان و نحوه برخورد پدر با آن‌ها، با نکات ظریفی برمی‌خوریم که بی‌توجهی به آن‌ها را می‌توان علل بسیاری از معضلات اجتماعی جامعه دانست. تفکیک شیوه رفتاری با فرزند دختر و پسر از سوی پدر یکی از مهم‌ترین تاکیدات دینی و فرهنگی محسوب می‌شود و در این میان رفتار پیامبر اکرم (ص) با دختر خود، حضرت فاطمه (س)، یکی از بهترین الگوها و مصادیق قابل ذکر است. طبق فرمایشات پیامبر اکرم (ص)، حتا زمانی‌که پدری از بیرون یا مسافرت به خانه می‌آید، ابتدا باید به فرزند دختر خود توجه کرده و حتی در حد سوغاتی کوچک، فرزند خود را مورد محبت قرار دهد و به فرموده ایشان، دلیل این امر نیاز بیش‌تر دختران به توجه و محبت است که این محبت ابتدا باید از سوی محارم به ویژه پدر به دختران منتقل شود تا فرزند به محبت‌های خارج از خانه روی نیاورد.
به طور کل، همواره در احادیث به لزوم ابراز محبت پدر نسبت به فرزندان تاکید شده و پدر به عنوان سرمنشا سیراب کردن فرزندان از نیازهای عاطفی معرفی شده است. چرا که در صورتی‌که فرزندان در محیط خانواده محبت و توجه لازم را دریافت کرده باشند، در فضای جامعه به محبت‌های پوچ خارج از خانه روی نیاورده، انتخاب‌های آگاهانه‌تر خواهند داشت و در نهایت به آسیب‌های اجتماعی دچار نخواهند شد.
