مرد مرموز طالبان کجا پنهان شده؟
افغانستان بیش از سه ماه است که توسط یک مرد نامرئی اداره می‌شود. ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان که در میان پیروان خود به امیرالمومنین معروف است، گفته می‌شود که هنوز در سنگر خود در جنوب کشور پنهان است. برخی کارشناسان شک دارند که او هنوز زنده باشد.
افغانستان بیش از سه ماه است که توسط یک مرد نامرئی اداره می‌شود. ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان که در میان پیروان خود به امیرالمومنین معروف است، گفته می‌شود که هنوز در سنگر خود در جنوب کشور پنهان است. برخی کارشناسان شک دارند که او هنوز زنده باشد.
پیک‌آفتاب: در اوایل شام‌گاه 30 اکتبر در قندهار، “پایتخت سایه طالبان”، شایعاتی منتشر شد مبنی بر اینکه «امیرالمومنین» در اولین حضور رسمی خود در انظار عمومی، در یک مدرسه حفظ قرآن در این شهر سخنرانی خواهد کرد.
یک روز بعد، طالبان سرانجام این خبر را تایید کردند و یک فایل صوتی از آن را منتشر کردند که 10 دقیقه و 30 ثانیه به طول انجامید. در این ضبط، صدای مردی مسن در میان طنین هلهله‌ها بلند شد و گفت: “خداوند بر مردم افغانستان که بیست سال با کفار و ظلم جنگیدند، رحم کرد.”
اما آیا این صدا از رهبر طالبان بود؟ آیا رهبر طالبان آن شب صحبت کرد؟
شرکت کنندگان در محفل 30 اکتبر به یورونیوز گفته‌اند، فردی را که دیده‌اند شبیه عکسی است که از ملا هبت‌الله قبلاً دیده بودند. محمد 19 ساله یک ماه بعد پاسخ داد: «ما همه به او نگاه می‌کردیم و گریه می‌کردیم.» محمد موسی صالح 13 ساله که در زمان سخنرانی «100 یا 200 متر» با ملا فاصله داشت، اطمینان می‌دهد که «دقیقاً مشابه» عکسی است که از سال 2016 از او پخش شده است.
اکثر حاضران در آن محفل می‌گویند لباس سفید و عمامه سیاه بر تن داشت، اما برخی می‌گویند عمامه سفید داشت. حاضران هیچ‌کدام فیلم یا عکسی از این دیدار منتشر نکردند و گفتند که قبل از شروع محفل، طالبان تلفن‌های شرکت کنندگان را جمع کرده بودند. مدیر مدرسه تاکید می‌کند که این حضور ملا هبت‌الله در انظار عمومی، “شایعات و تبلیغات در مورد مرگ او را خاموش کرد.”
اما پس از انتشار همان یک فایل صوتی، تنها نامه‌های مکتوب که به مرد مرموز و نامرئی طالبان نسبت داده می‌شود، تحت عنوان فرمان «امیرالمؤمنین» صادر می‌شود. همین دو روز پیش نیز نامه‌ای تحت عنوان فرمان ویژه امیرالمومنین در مورد حقوق زنان از سوی سخنگویان طالبان منتشر شده بود. در این نامه، ظاهراً رهبر طالبان برخی از حقوق مدنی زنان را تایید کرده است. او ازدواج اجباری را منع و بر لزوم پرداخت سهم‌الارث و مهریه به زنان تاکید کرده است. رهبر طالبان در این فرمان هم‌چنین مسئله چند همسری برای مردان را تایید کرده است.
با این همه، پرسش اساسی هم‌چنان باقی است. از زمان به قدرت رسیدن امارت اسلامی در اواسط ماه اگست، هنوزهم هیچ تصویری از رهبر طالبان منتشر نشده، هرچند در سی‌ام ماه اکتوبر ویدیویی از او منتشر شد که گفته شده بود، تازه‌ترین تصویر ویدیویی ملا هبت‌الله است. گفته شده بود که آن تصویر از زمان حضور رهبر طالبان، در مدرسه دارالعلوم حکیمیه قندهار در سی‌ام اکتوبر گرفته شده است.
اما منابع رسمی آن تصویر را تایید نکردند. باوجود اصرار طالبان بر زنده بودن ملا هبت‌الله، هیچ کسی خارج از حلقه درونی طالبان از محل نگه‌داری او اطلاع ندارد. برخی از مدیران حکومت پیشین افغانستان اما تاکید دارند که آخندزاده یک سال یا حتی چندین سال پیش مرده است.
تنها عکس موجود از ملا هبت‌الله عکسی است که در سال 2016 منتشر شده و طالبان گفته‌اند که مربوط به حدود 20 سال قبل است که او را با ریشی خاکستری، بینی پهن و قیافه‌ای تیره نشان می‌دهد. آخندزاده اکنون باید بین 60 تا 70 سال سن داشته باشد. نزدیکان او تاکید دارند که او “زنده و در قندهار است که طالبان را از آنجا رهبری می‌کند.”
به نظر می‌رسد در صورتی که رهبر طالبان زنده باشد، محل استقرار او در یکی از فقیرترین روستاهای قندهار، در مدرسه دارالعلوم حکیمیه باشد، جایی که شایعه حضورش در انظار عمومی از آنجا مطرح و گفته شد که رهبر در 30 اکتبر از آنجا بازدید و سخنرانی کرده است. معصوم شکرالله، مدیر حراست این دارالعلوم گفته که در آن روز، «سه محافظ» ملا هبت‌الله را همراهی می‌کردند و «خودش نیز مسلح بود.»
ملا سعید احمد، مدیر مرکزی که 600 پسر در آن تحصیل می‌کنند، تأیید کرده که او “مدرسه‌ای را در یک محله فقیرنشین انتخاب کرد” که به مدت 20 سال تعدادی از جنگ‌جویان جوان را که به عنوان “شهید” جان باختند، در اختیار طالبان قرار داد.
با این همه، برای بسیاری داستان دارالعلوم حکیمیه، نمایشنامه‌ای شبیه نمایشنامه مرگ بنیانگذار طالبان، ملا عمر در سال 2013 است. طالبان مرگ او را برای دو سال پنهان کردند، اما در سال 2015 پس از تایید سرویس‌های اطلاعاتی، آن را تایید کردند.
یک منبعی امنیتی با تایید اینکه آخندزاده در ماه اگست 2019 در یک حمله انتحاری در کویته، پایگاه جنبش طالبان در پاکستان کشته شد، گفت: «او مدت‌ها پیش مرده بود و هیچ نقشی در کنترل کابل نداشت.» یک مقام امنیتی نیز گفته که شایعات مرگ “تکذیب یا تایید نشده‌اند”، اما با توجه به اینکه امیر در امور رژیم جدید غایب است، تمایل دارد روایت اداره امنیت ملی را باور کند.
به نظر این مقام امنیتی، اگر امیر طالبان بمیرد، طالبان هیچ علاقه‌ای به اعلام این موضوع ندارد؛ زیرا در آن صورت طالبان را خطر آغاز جنگ جانشینی تهدید می‌کند. بنا براین، به گفته این مقام امنیتی، طالبان مرگ او را “تا زمانی که اوضاع باثبات‌تر شود” فاش نخواهند کرد و آنها “نوعی از به رسمیت شناختن بین‌المللی” داشته باشند و “هیچ کس نمی‌داند که چه زمانی این اتفاق خواهد افتاد.”
اما، در منطقه وسیع و خشک پنجوایی، خارج از قندهار، همه روستای آخندزاده را می‌شناسند. روستای صبروان که راه آن از میان تپه‌های شنی به سمت زادگاه برجسته‌ترین فرمانده طالبان می‌گذرد. آخندزاده در اواخر سال 1979، عازم پاکستان شد و سپس در 30 سالگی با دریافت لقب «شیخ‌الحدیث» در اوایل دهه 1990، به زادگاهش بازگشت. در سال 2001 رئیس دادگاه نظامی کابل شد و در جریان تهاجم ایالات متحده در پایان سال 2001، به کویته گریخت.
اکنون اما، ظاهراً تمامی انتصاب‌های رسمی امارت اسلامی با امضای او صورت می‌گیرد. منابع طالبان تاکید می‌کنند که نامرئی بودن او در درجه اول به دلیل ترس از حملات هوایی بی‌سرنشین‌های امریکا است. اگرچه امریکایی‌ها در پایان ماه اگست افغانستان را ترک کردند، اما طالبان هم‌چنان از حملات هواپیماهای بدون سرنشین و حملات روزافزون داعش هراس دارند.
این که رهبر طالبان چه زمانی در برابر چشم جهانیان ظاهر می‌شود؟ پاسخ رسمی طالبان نشان می‌دهد که این کار به این سرعت نخواهد بود. معاون سخنگوی طالبان احمدالله وثیق گفته است: «لازم نیست شیخ صاحب ظاهر شود، او به همین شیوه کنونی نیز می‌تواند به نحوی منظم و کارآمد رهبری کند.»
