عوامل تاثیرگذار بر نوسان ارزش پول ملی در برابر اسعار خارجی

همان‌گونه که ثبات ارزش پول ملی مهم‌ترین شاخص مدیریت نظام پولی توسط بانک مرکزی است، بی‌ثباتی ارزش پول ملی نشان سوءمدیریت بانک مرکزی را نشان می‌دهد.

رشد و ثبات ارزش پول ملی به رشد پیوسته تولید ناخالص ملی هر کشور وابسته است، هم‌چنان که توسعه نظام بانکی، توسعه تجارت، ثبات سیاسی و روابط خوب سیاسی با کشورهای قدرتمند اقتصادی و سیاسی جهان مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر ثبات ارزش پول به شمار می‌آید، اما تغییرات ارزش پول افغانی در برابر اسعار خارجی به خصوص “دالر” متاثر از عواملی غیر از عوامل عمومی است.

با تغییر نظام و سیطره طالبان در افغانستان پیوسته نرخ دالر در برابر افغانی دچار نوسان بوده و از 85 تا 130 افغانی افزایش یافت و در این روزها روند کاهشی به خود گرفت و تا نرخ مبارله 82 سقوط نمود.

این تغییرات متاثر از چه عوامل است؟ در ادامه به عوامل تاثیرگذار به آن می‌پردازیم:

• تحریم و رفع تحریم: با سیطره طالبان در افغانستان و سقوط نظام سابق و تحریم سیاسی و اقتصادی افغانستان، یک باره ارزش دالر در برابر افغانی افزایش یافت و تا مرز 130 رسید، اما اعلام حمایت کشورهای غربی و ارسال دالر به صورت نقدی در یک ماه گذشته سبب کنترل و کاهش ارزش دالر گردید. ادامه رایزنی‌های طالبان با کشورهای منطقه و غربی، اعلام به ادامه حمایت جامعه جهانی و ارسال کمک‌های بشردوستانه به افغانستان اطمینان بیش‌تری به بازار پول افغانستان داد.
• عرضه و تقاضا: دالر هم مانند هر کالایی بازار عرضه و تقاضا دارد. با توجه به قطع کمک‌های خارجی تعهد شده به تامین بودجه دولت قبلی، خروج سرمایه و کاهش حجم تجارت در کشور، وضعیت بازار دچار رکود شده و میزان دادوستد به شدت کاهش یافته است. کمبود پول در دست مردم و کاهش گردش پول در اقتصاد سبب کاهش تقاضا برای دالر در سطح عمومی اقتصاد شده است. از طرفی عرضه دالر به صورت نقدی در یک ماه گذشته مازاد عرضه دالر را در پی داشته است.
• دلالی صرافان در سرای شهزاده: مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر کاهش ارزش افغانی در برابر دالر در چند روز اخیر بستگی به نوع تعامل فعالان بازار اسعار در سرای شهزاده دارد. متاسفانه از گذشته دور تاکنون، بیش‌تر نوسانات نرخ اسعار خارجی تحت تاثیر افراد تاثیرگذار در سرای شهزاده می‌باشد. در چند روز گذشته در سرای شهزاده هیچ صرافی حاضر نبود دالر عرضه کند، اما همه خریدار دالر بودند.
  مطابق این قراین می‌توان گفت مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر تغییرات گسترده نرخ دالر، دست‌های پنهان و پشت پرده در سرای شهزاده است. این افراد با ایجاد تقاضای کاذب، نرخ دالر را افزایش داده و دالرهای اضافی خود را با قیمت بالا در بازار فروختند، فعلاً زمان آن رسیده که با عرضه کاذب دالر می‌خواهد همان دالرهای فروخته شده با قیمت بسیار کم را دوباره خریداری نمایند. در واقع بازار اسعاد خارجی در دست چند دلال سرای شهزاده قرار گرفته است.
• نبود یک سیاست مناسب با شرایط بانک مرکزی: با تغییر نظام و جابه‌جایی گسترده در تمامی ادارات دولتی و بانک مرکزی، مدیریت بازار پول و بازار اسعار از کنترل بانک مرکزی خارج شده و عملاً مدیریت بازار در انحصار دلالان سرای شهزاده قرار گرفته است. البته نباید از نظر دور داشت که ممکن است مدیران بانک مرکزی هم‌کاسه بازیگران بازار پول باشند. بر اساس قانون، بانک مرکزی وظیفه مدیریت بازار پول را به عهده دارد، اما زمانی سیستم از هم می‌پاشد و نظام به هم می‌خورد، زمینه مناسب برای استفاده‌های رانتی فراهم می‌شود. وضعیت فعلی کشور که همه چیز به هم خوره فرصت مناسب برای استفاده‌های رانتی فراهم شده است.

بازی با نرخ اسعار در چنین شرایطی که نظارت وجود ندارد مناسب‌ترین فرصت برای کسب سود سرسام‌آور است که فعلاً در سرای شهزاده صورت می‌گیرد.