رقابت دالر با پول‌های منطقه‌ای
در روزهای اخیر دالر در برابر ارزهای کشورهای منطقه به ویژه افغانستان به شکل بی‌پیشینه افزایش یافته است، طوری که کارشناسان اقتصادی آن‌را "غلبه دالر" در برابر پول‌های منطقه‌ای توصیف کرده‌اند.
محمد مهدی صابری، استاد دانشگاه
در روزهای اخیر دالر در برابر ارزهای کشورهای منطقه به ویژه افغانستان به شکل بی‌پیشینه افزایش یافته است، طوری که کارشناسان اقتصادی آن‌را “غلبه دالر” در برابر پول‌های منطقه‌ای توصیف کرده‌اند.
سیر نزولی ارزش پول افغانی نگرانی جدی‌ای را برای مردم و سکتور خصوصی در روزهای اخیر ایجاد و نگاه‌ها را متوجه امارت اسلامی و خصوصاً بانک مرکزی کرده است که این وضعیت را چطور کنترل می‌کنند. وقتی ارزش افغانی به شدت کاهش پیدا می‌کند، حداقل انتظار از مقامات بانک مرکزی افغانستان، وزارت‌های مالیه و اقتصاد و تجارت این است که نشست خبری مشترک برگزار کنند و تلاش نمایند تا وضعیت را برای شهروندان شرح دهند و با اعتمادسازی اوضاع را کنترل کنند. اما این مسئله رخ نداد و به نگرانی مردم بیشتر از پیش دامن زد.
دالر، واحد پولی امریکا، پس از سقوط کابل در 15 اگست روند روبه‌رشد را طی نموده است. این روند در روزهای اخیر به شکل بی‌پیشینه سیر صعودی داشته، طوری که خواب را در چشمان تجاران و سرمایه‌گذاران داخلی حرام نموده است.
رشد سرسام‌آور دالر روز گذشته طوری بود که یک دالر در بازار آزاد به 125 افغانی نیز معامله شد. در پی این رشد، سرای شهزاده، بزرگ‌ترین مرکز تبدیل اسعار از سوی طالبان مسدود شد.
از جانب دیگر، افزایش دالر در افغانستان، بالای مواد خوراکی به ویژه روی قرص‌های نان و کرایه موترها نیز تاثیر گذاشت، طوری که اتحادیه پیشه‌وران و دکان‌داران افغانستان در گزارشی گفتند که به دلیل افزایش قمیت‌ها مجبورند قیمت نان را از 10 افغانی به 15 و 20 افغانی افزایش دهند و کرایه موتر نیز در تمامی مسیرها دو برابر شد.
رشد دالر تنها در مرزهای افغانستان محدود نماند. این واحد پولی، در برابر لیره ترکیه نیز افزایش چشم‌گیری داشت، طوری که شهروندان ترکیه در پی این افزایش بی‌سابقه، به سرک‌ها ریختند و تظاهرات کردند.
لیر ترکیه روز دوشنبه 13 دسمبر، با سقوط هفت درصدی رکورد جدیدی را در مقابل دالر ثبت کرد، اما بانک مرکزی این کشور در طول روز تلاش کرد این روند را مهار کند. در پی افزایش دالر، بانک مرکزی ترکیه اعلام کرد که برای چهارمین بار در دو هفته گذشته اقدام به تزریق دالر به بازار کرده است و در آخر روز 1 دالر به 16.44 لیره نیز تبدیل شد.
ریال ایران نیز در مقابل دالر مصون نماند. نرخ برابری ریال ایران در برابر دالر تنها طی یک سال گذشته بیش از 137 درصد سقوط کرد.
از جانب دیگر، افزایش دالر در روزهای اخیر مرزهای پاکستان را نیز درنوردیده است. روپیه پاکستان در برابر دالر سقوط کرده و دالر اما در برابر این پول سیر صعودی داشته است. ارزش روپیه پاکستانی روز جمعه به 142 روپیه در برابر یک دالر امریکایی رسید اما امروز سه‌شنبه 14 دسمبر، ارزش آن به 140 روپیه و 15 پول قرار گرفت، طوری که نسبت به چند روز قبل کاهش را نشان می‌دهد.
گزارش‌ها می‌رساند که جهش و افزایش دالر به دلیل تقاضای بیش از حد شهروندان و قاچاق آن به کشورهای پاکستان و ایران صورت گرفته است.
این در حالی مطرح می‌شود که سیر صعودی دالر امریکایی در برابر پول افغانی این روزها باعث افزایش نگرانی مردم، بخش خصوصی و هرج‌ومرج بیش از حد در بازار شده است. به بیان دیگر، این هفته بازار افغانستان دچار شوک شد. شوکی که در صورت عدم مدیریت و کنترل آن، پی‌آمدهای اقتصادی، اجتماعی و پولی عمیقی در جامعه به جای خواهد گذاشت، طوری که جبران آن در توان هیچ کسی نخواهد بود.
