جشن شب«یلدا»

یلدا، طولانی‌ترین شب سال یا شب«چله» درفرهنگ کشور افغانستان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. شهروندان کشور و سایر آریایی‌ها در این شب به رسم پیروزی روشنایی بر تاریکی، طولانی‌ترین شب سال را با قصه‌های تاریخی، خواندن شاه‌نامه، فال حافظ، استفاده از خوراکی‌های متنوع از جمله میوه‌های تازه به ویژه انار و تربوز و برپایی مراسم گوناگون تجلیل می‌کنیم. این شب، بهانه‌ای است برای بیدار ماندن آن‌هایی که طلوع خورشید و سپیده‌دم را انتظار می‌کشند تا خود شاهد دمیدن خورشید باشند.

جشن شب یلدا سابقه‌ای طولانی در تاریخ کهن آریایی‌ها دارد. این فرهنگ بیشتر در کشورهایی مانند افغانستان، تاجیکستان و ایران در گذشته با شکوه خاصی برگزار می‌شد و تا امروز ادامه دارد.

یلدا همواره یکی از مظاهر الهام شعر در میان شاعران باقی مانده. شاعران زیادی در وصف یلدایی شعر سرودند، که مدتی حتی برای بسیاری از مردم افغانستان بیگانه شد.

مطهرشاه اخگر شاعر نامدار کشور در وصف یلدا چنین نکاشته است:

یلدا

این جاده جابه‌جاست، من و تو که روانیم

تا کی ز نشیب و ز فرازش نگرانیم

امشب، شب یلداست شب سازِ خوشی‌هاست

در جمع رفیقان دل غم را بکفانیم

دل را که بسی درد چشیده است در این سال

از غم برهانیم و خوشی‌ها بچشانیم

غم هرچه توانست خوشی‌ها برهانید

ما هم ز سرِ شوق خوشی‌اش برهانیم

با آن‌که همه پیر شدیم از غمِ ایام

دل خوش بنماییم و بگوییم: جوانیم

آگاهان به این بارورند اگر چه ادامه جنگ‌های داخلی تاثیر بدی بر فرهنگ وسنت‌های دیرینه این سرزمین گذاشته و اثرات جنگ روان مردم کشور را آشفته کرده است، اما هنوزهم افغانستانی‌ها از این شب به معنای سنت کهن خویش تجلیل کرده و برنامه‌های ویژه‌ای را انجام می‌دهند. به‌خصوص در برخی از مناطق هزاره‌نشین هنوزهم فرهنگ شاه‌نامه‌خوانی در شب یلدا بر قوت پیشین خود باقی است، ولی یلدا با تمام فرازوفرودهایش برای شاعران افغانستان هیچ‌گاه نمُرد.

فرزانه بیات