ازدواج‌های اجباری طالبان

قصه ازدواج اجباری در افغانستان، قصه تازه نیست. این پدیده نامیمون روایت یک درد جانکاه است که خانواده های افغان خواسته یا ناخواسته آن را متحمل میشوند. این فرهنگ نا مبارک تا آنجا ریشه دوانده که از خانواده ها قربانی های بیشماری گرفته و بعضاً خانواده ها را متلاشی نیز کرده است. در این مقاله نویسنده قصه ازدواج اجباری دوره طالبان را روایت کرده که چگونه جنگجویان طالبان با تفسیر روایت ها و اجبار زنان و دختران را وادار به ازدواج اجباری میکنند. 

زنان افغان در حال حاضر بهای وحشتناکی را برای تسخیر طالبان می پردازند. زنان افغان در جریان تظاهرات در نزدیکی ساختمان سابق وزارت امور زنان در کابل که روز یکشنبه 19 سپتامبر 2021 اتفاق افتاد، تظاهرات کردند. آنها اما این کار را برای مطالبه حقوق خود تحت حکومت طالبان انجام دادند.

تا اوایل ماه اگست که “سوما” کار خود را به عنوان دستیار در بخش جنایی اداره پلیس شهر هرات ادامه می داد. او اما هنوز دلیل کمی برای این باور داشت که جنگ در حومه شهر به درب خانه او نیز می رسند. او هر روز گزارش می داد که کار می کند و به وظیفه حاضر است. درآمد او درواقع، حمایت از پنج فرزندش بود که پس از مرگ شوهرش در درگیری سه سال قبل مجبور شد مسولیت تربیت آنها را به عهده بگیرد. هنگامی که مقاومت در هرات به تاریخ 13 اگست سالجاری متلاشی شد و طالبان به شهر هجوم آروند، دفاتر دولتی و اداره پلیس را تصرف کردند، جهان سوما ویران شد. او در مصاحبه ای توضیح داد که یکی از جنگجویان منصوب به طالبان شروع به تهدید او کرد. “او تهدید کرد که اگر با او ازدواج نکنم به من تجاوز خواهد کرد و فرزندانم را خواهد کشت”. او اصرار کرد و من چاره ای جزء این نداشتم. او در ماه سپتامبر با رضایت یک ملا مرا مجبور به ازدواج کرد”.

از آن روز که سوما برای محافظت از هویت خود و فرزندانش درخواست داد، پس از آن با نام مستعار شناخته میشود و می گوید زندگی او یک کابوس تمام عیار است. سوما میگوید: “مثل این است که او هر شب به من تجاوز می کند”. “من در وضعیت بدی قرار دارم و می خواهم خودم را بکشم و این کار را همانا برای تربیت و محافظت از فرزندانم انجام می دهم”.

سختی های شدید، از جمله خشونت، مدتهاست که برای زنان افغان به واقعیت تبدیل شده است. در سال 2018، حدود 80 درصد از کل خودکشی ها در افغانستان، مربوط به زنان بود که خودکشی می کردند. اغلب، این کار زمانی رخ میداد که زنان هیچ راهی برای مبارزه نمی دیدند. گزارشهای سازمان ملل متحد نشان میدهد که تقریباً 80 درصد از زنان افغان مورد آزار و اذیت خانگی توسط مردان قرار گرفته و میگیرند.

با این حال، خشونت در هرات در سال های اخیر به یک استندرد نسبی روزمره، برای اکثر زنان افغان تبدیل شده بود. این شهر، مملو از باغهای میوه و درختان انگور از دیرباز برای افغانها به عنوان مهد فرهنگ و سرزمین ادبیات شناخته میشود. در دو دهه گذشته، این شهر تبدیل به مرکزی برای بیان آزاد با صحنه های ادبی پر رونق شده بود، جاییکه زنان و مردان جوان مجرد می توانستند در فضاهای عمومی و باز با هم بنشینند، چای بنشینند و اشعار خود با صدای بلند برای یکدیگران دکلمه کنند.

همه چیز در 13 اگست با ورود طالبان به شهر تغییر کرد. اکثر زنان و دختران به خانه های خود عقب نشینی کردند، اما دهها زن شجاع در شهر به ممنوعیت تحصیل دختران از سوی طالبان و اعمال محدودیت در رفت و آمد دختران تظاهرات کردند. زنان در تظاهرات خویش گفتند که می خواهند “بدون نیاز به محرم (عضو مرد خانواده به عنوان سرپرست) به کار خود ادامه دهند. بر اساس گزارش مشرح دیده بان حقوق بشر که در ماه در سپتامبر منتشر شد، نشان میدهد که به دختران بالای شش سال اجازه رفتن به مکتب داده شده است”. این گزارش به شهر هرات متمرکز بوده و قیودات طالبان بر زنان و دختران را نشان میدهد.

آن صداها خیلی زود خفه شدند. در 7 سپتامبر، جنگجویان طالبان معترضان را با شلاق های رابری مورد لت و کوب قرار دادند، برای متفرق کردند معترضان هوایی فیر کردند و قبل از ممنوعیت کامل اعتراضات، غیرنظامیان را کشتند.

هدر بار(Heather Barr) مدیر بخش حقوق زنان در دیده بان حقوق بشر می گوید: “تعدادی از زنان مجردی که در هرات با آنها صحبت کردیم احساس می کردند که تنها راه برای زنده ماندن در دوران جدید – عصر حاکمیت طالبان – ازدواج برای گشت و گذار در شهر است”.

خانم بار که اکنون در اسلام آباد پاکستان مستقر است، گفت: “اکنون طالبان با جلوگیری زنان از کار، مانع برگشت دختران بین صنوف 7 – 12 به مکتب نیز شده اند و شرایط ایده آل را برای خشونت علیه زنان ایجاد کرده اند”.

او گفت که دیده بان حقوق بشر نیز در تلاش است تا از زمان به قدرت رسیدن طالبان پدیده ازدواج اجباری در افغانستان را زیر نظر داشته باشد. اما تا به امروز نتوانسته است که شواهد کافی راجع به این مساله را جمع آوری کند تا نشان دهد که طالبان در سطح رهبری این عمل را تأیید می کنند.

طالبان در گذشته استدلال کرده بودند که “ترتیب دادن ازدواج” برای بیوه هایی مانند سوما به نفع جامعه و کودکانی است که با مادران مجرد زندگی میکنند.

خشونت خانواده گی در افغانستان با جنگهای بی وقفه، فقر و فرهنگ دیرینه پدرسالارانه به وجود آمده است. در کشوری که جمعیت کلی آن نزدیک به 40 میلیون نفر می رسد، در اثر خشونت ها و جنگ های مداوم حدود 2-3 میلیون بیوه نیز وجود دارد. تا همین اواخر، دولت سابق به 100،000 بیوه افغان معادل 100 دالر امریکایی در یک ماه به عنوان کمک هزینه مالی برای ادامه زندگی پرداخت می کرد. این امر نیز با تصرف قدرت توسط طالبان پایان یافته است. در مناطق محافظه کار و عمدتا پشتون نشین کشور، یک زن بیوه اغلبأ با برادر یا خویشاوند نزدیک شوهر خود که فوت شده است، ازدواج می کنند. حرکتی که فرهنگ مردسالارانه افغان آن را حفاظت از “ناموس” بیوه و خانواده تلقی کرده حتی اگر برادر قبلاً ازدواج کرده باشد.

با این حال، آنچه بیشتر برای زنان افغان و مدافعان بین المللی حقوق بشر نگران کننده است؛ شواهدی است که نشان می دهد، طالبان به جنگجویان خود اجازه می دهد که از تهدیدهای خشونت آمیز برای تفسیر اصطلاحات سنتی قبل ازدواج برای برآورده ساختن خواسته های شخصی خود استفاده کنند.

ذبیح الله مجاهد سخنگوی طالبان، ادعاهای مبنی بر اینکه طالبان زنان را مجبور به ازدواج کرده یا می کند، رد کرده و تاکید کرده است که چنین اقداماتی در تضاد با قوانین اسلامی است. در ماه جنوری 2021، رهبر مرموز طالبان و قاضی سابق شریعت ملا هیبت الله آخوندزاده با صدور بیانیه ای از جنگجویان این گروه خواسته است تا از گرفتن چندین زن خودداری کنند، پدیده ای که در بین رهبری بلند پایه (well-heeled leadership) این گروه رایج بوده، طوریکه فعالیت های این گروه قسمأ از بودجه آنها تامین می شود. اگرچه مردان مسلمان از نظر مذهبی مجاز به داشتن چهار همسر هستند اگر بتوانند با آنها به شکل عادلانه رفتار کنند. در این بیانیه همچنان آمده است که این عمل “انتقاد دشمنان ما” را برانگیخته است.

با این حال، اظهار نظرها و تکذیب های طالبان نمونه روشنی از دستورات “آنچه را ما می گوییم انجام دهید نه آنچه که انجام می دهید” را نشان می دهد. تقریباً همه رهبران ارشد طالبان چند همسر دارند. درواقع، ملا محمد عمر بنیانگذار جنبش طالبان و ملا منصور جانشین او، هردو سه زن داشتند. در مقایسه، تصور میشود که ملا هیبت الله فقط دو زن دارد. با این حال، ملا عبدالغنی برادر معاون جدید رئیس دولت طالبان سه زن دارد طوریکه او با آخرین زن خود وقتیکه در حبس خانگی در پاکستان به سر میبرد، ازدواج کرده است.

فعالان حقوق زن افغان اما می گویند که انکارهای تازه طالبان از سوء استفاده، درواقع سرپوش گذاشتن بر آنچه که دور از چشم اتفاق می افتد، است. عاطفه کاکار کارمند سابق سازمان ملل متحد که اکنون در آلمان زندگی می کند و مصروف تحصیل در مقطع ماستری است، میگوید: “طالبان تغییر کرده است اما نه به نحو مطلوبی”. طالبان هنوز یک ایدئولوژی افراطی و به شدت زن ستیز دارد. آنها با انکار این واقعیت میخواهند جهان را فریب دهد. زنان افغان طالبان را باور نمی کنند، در حالی که با ناتوانی فزاینده روبرو هستند”.

او ادامه داد: “تا آنجا که جامعه بین المللی و آنچه آنها می توانند برای کمک به زنان افغان انجام دهند، “ما احساس می کنیم که قبلاً آزاد شده ایم. من شخصاً نمی بینم که جامعه بین المللی – از جمله سازمان ملل متحد – بتواند طالبان را متقاعد کند که روش خود را تغییر دهند یا یک سیاست انسانی راجع به ازدواج یا تحصیل اتخاذ نمایند”.

حتی پس از تصرف شهرهای بزرگ افغانستان مانند هرات توسط طالبان، میشل باچلیت (Michelle Bachelet)، رئیس حقوق بشر سازمان ملل متحد تاکید کرد که حقوق زنان و دختران افغان در اولویت سازمان ملل خواهد بود. میشل مشخصأ گفت: “خط قرمز اساسی رفتار طالبان با زنان و دختران احترام به حقوق آنها در آزادهای چون رفت و آمد، آموزش، بیان اندیشه و اشتغال با رعایت هنجارهای بین المللی حقوق بشر خواهد بود. به ویژه، اطمینان از دسترسی به آموزش متوسطه با کیفیت برای دختران، یک شاخص اساسی تعهد به حقوق بشر خواهد بود”. اصرار او بر”خط قرمز” شبیه اظهاراتی بود که قبل از تسخیر طالبان از وزارت خارجه آمریکا منتشر شد.

اما به رغم اینکه سازمان ملل متحد و شورای امنیت اصرار دارند که طالبان باید از اهداف فعلی خود در مورد آموزش و رفتار با زنان فراتر روند، اما رهبری این گروه نمی گوید که آیا به دختران بالای شش سال، دوباره اجازه رفتن به مکتب را میدهد یا خیر؟

علاوه بر این، زنان افغان دیدگاه خود را در مورد وعده های طالبان واضح بیان میکنند. تعدادی از زنان افغان که با سازمان ملل متحد در افغانستان کار میکردند وبسیاری از آنها به نظارت بر حقوق بشر و امور سیاسی نیز کمک کرده اند، در حال تلاش برای خروج از کشور هستند و در برخی موارد، پیش از این کشور را ترک کرده اند.

خانم کاکر که قبلا در ماموریت سیاسی یوناما وهم در بخش زنان سازمان ملل متحد کار میکرد، گفت: “من از همکاران سابق خود که هنوز در سازمان ملل کار می کنند شنیده ام – زنانی که به دلیل داشتن شغل و حقوق خوب هرگز به فکر خارج شدن از افغانستان نبوده اند – که آنها از ترس اینکه دختران نوجوان شان به زور وادار به ازدواج با جنگجویان طالبان نشوند، از کشور فرار می کنند. “من فکر می کنم این مأیوس کننده است که یک شغل عالی را آن هم به دلیل یک کشور ناشناخته ترک کنیم. این حس به شما می گوید که شما باید همه چیز لازم را در مورد وضعیت جاری وتسلط طالبان بر افغانستان بدانید”.

ترس خانواده ها باعث مهاجرت به مرزهای کشورهای منطقه شده است. از زمان تصرف طالبان، اقلیت هزاره که به لحاظ مذهب شیعه اند و توسط رهبران طالبان مورد بی مهری قرار گرفته اند، طوریکه هزاران نفر این اقلیت به پاکستان و ایران گریخته یا مهاجرت کرده اند. هرچند عبور کردن از مرزهای حصارکشی شده خطرات جدی را نیز در پی دارد.

یکی از مردانی که همراه با دو خواهر جوان خود از افغانستان گریخته بود به “دویچه وله” گفت که او کشورش را ترک کرده است زیرا نمی خواهد خواهرانش با جنگجویان طالبان ازدواج کنند.

در نزدیکی مرز پاکستان اما در داخل افغانستان، شبنم دانش آموز یکی از مکاتب افغانی که میخواست از کشور خارج شود، از او خواستم که تنها نام خود را در این قصه بیان کند، گفت که او نیز مجبور به ازدواج ناخواسته شده است. او گفت که یکی از وفاداران طالبان در ولایت پروان او را تهدید کرده بود و تاکید می کرد که اگر گروه او به قدرت برسد، او مجبور است بکارت خود را به آنها بسپارد. او می گوید وقتی طالبان ولسوالی محل زندگی او را تصرف کردند، “همان مرد که بارها مرا آزار داد بود، فقط مرا به عنوان همسر خود معرفی کرد و از سوی رهبران محلی طالبان اجازه این کار را نیز گرفت”.

نویسنده: فلیپ اسموکر

برگردان: مهدی صابری

منبع: روزنامه دیپلومات