مراکز آموزشی در آستانه سقوط
"هیچ انگیزه‌ای برای درس خواندن ندارم، زیرا زمان برگزاری امتحان کانکور و چگونگی آن با گذشت بیش از یک سال، هنوز معلوم نیست. از سوی دیگر همه کادرهای علمی دانشگاه‌ها و مراکز علمی، کشور را ترک کرده و به خارج رفته‌اند."
طاهره بتول، کابل
پس از سقوط کابل به دست طالبان به تاریخ 24 اسد سال 1400، نظام جمهوریت از هم پاشید و طالبان پس از دو دهه جنگ برای بار دوم موفق به کسب قدرت در افغانستان شدند. فروپاشی نظام جمهوریت و استقرار دوباره طالبان، تغییرات بسیاری را در زندگی شهروندان افغانستان به وجود آورده است. از سیر نزولی اقتصاد گرفته تا کاهش امنیت نسبی که افغانستانی‌ها در آن نفس می‌کشیدند.
تحصیلات یکی دیگر از مواردی است که آمدن طالبان تاثیر مستقیم روی کیفیت و کمیت آن گذاشته است. غرب کابل یکی از مناطق هزاره‌نشین است که در دوران جمهوریت از امنیت چندانی برخوردار نبود و مراکز آموزشی در این ساحه برای چندین بار مورد حملات تروریستی قرار گرفت.
ساعت چهار عصر است، داخل محوطه مرکز آموزشی «کاج» در غرب کابل می‌شوم. این مرکز آموزشی فعلاً چهار شعبه دارد و در چهار قسمت کابل «نقاش»، «پل‌سرخ»، «پل‌خشک» و «کارته نو» فعالیت می‌کند. در صحن حویلی مرکز آموزشی، بیش از 20 الی 30 دانش‌آموز نیست، در حالی‌که اگر قبل از سقوط و در این ساعات داخل محوطه‌اش می‌شدیم، جای برای رفت‌وآمد یافت نمی‌شد.
مختار مدبر، مدیر و استاد آمادگی مرکز آموزشی «کاج» در رابطه به وضعیت کنونی این مرکز آموزشی می‌گوید که تعداد دانش‌آموزان بیش از آن چیزی که تصور کنیم، کم شده است. او به خبرگزاری پیک‌آفتاب گفت: “ما فعلاً یک هزار دانش‌آموز داریم، در حالی‌که قبل از سقوط هشت الی نُه هزار دانش‌آموز داشتیم”. مدبر در ادامه می‌افزاید: “با توجه به وضعیت فعلی و مشکلات اقتصادی دانش‌آموزان، اکنون مرکز آموزشی «کاج» 30 درصد تخفیف در فیس دانش‌آموزان وارد کرده است”. به گفته استاد مدبر: “این مرکز قبلاً اگر از هر دانش‌آموز 7000 افغانی فیس می‌گرفت، فعلاً آن‌را به 4000 افغانی کاهش داده است.”
عزیزالله کاکر، مدیر مرکز آموزشی «هدف»؛ یکی دیگر از مراکز آموزشی در غرب کابل می‌گوید که وضعیت مردم از نگاه اقتصادی، امنیتی و روحی خراب است و دانش‌آموزان هیچ روحیه‌ای برای درس خواندن نه تنها در غرب کابل، بلکه در تمام افغانستان ندارند. این مرکزآموزشی که زمانی یکی از معتبرترین مراکز آموزشی در غرب کابل محسوب می‌شد، اما فعلاً در یک بحران قرار دارد که حتا معاش کارمندان و کرایه تعمیر را نمی‌تواند از خود مرکز آموزشی تامین کند و به این دلیل، یکی از شعبه‌های این مرکز آموزشی بسته شده است.
کاکر در صحبت با پیک‌آفتاب، در رابطه به وضعیت کلی مرکز آموزشی هدف گفت: “براساس درصدی، 90 درصد از دانش‌آموزان خود را از دست داده‌ایم، قبلاً اگر در یک صنف درسی 200 تا 250 دانش‌آموز وجود داشت، حالا به 10 تا 20 دانش‌آموز رسیده است.”
مرکز آموزشی «هدف» نیز در فیس دانش‌آموزان خود تخفیف آورده است. مرکز آموزشی «هدف» قبلاً از هر دانش‌آموز دوره آمادگی کانکور، 3500 افغانی فیس می‌گرفت، اما حالا 1000 افغانی فیس می‌گیرد که با آن هم به گفته کاکر: “کسی خواهان درس خواندن نیست.”
محمدجعفر مسافر، مدیر شعبه غرب کابل مرکز آموزشی «ستاره» در صحبت با پیک‌آفتاب می‌گوید: “با آمدن طالبان، وضعیت 180 درجه تغییر کرده است. دانش‌آموزان توان پرداخت فیس را ندارند”. این مرکز آموزشی در نظام قبلی، از هر دانش‌آموز از 700 الی 3000 افغانی فیس می‌گرفت، اکنون اما 30 درصد تخفیف در فیس آورده است، ولی باز هم کسی علاقه ندارد که درس بخواند.
از تحولات سیاسی اخیر بیشتر دانش‌آموزان متاثر شده‌اند. با روی کار آمدن طالبان، مکتب‌ها برای بیش از یک ماه به روی دانش‌آموزان بسته شد. پس از بازگشایی مکتب‌ها، اما اکنون هم دختران بالاتر از صنف ششم نمی‌توانند به مکتب بروند.
ذاکره، دانش‌آموز صنف دهم مکتب در صحبت با پیک‌آفتاب، با چشمان اشک‌آلود در مورد درس‌ها و امیدش به آینده می‌گوید: “من خیلی دوست داشتم در آینده یک خبرنگار موفق شوم، اما حالا خبرنگار که خیر حتا نمی‌توانم تا صنف دوازدهم درس بخوانم”.
ذاکره که اکنون از مکتب باز مانده است، تلاش دارد که زبان بیاموزد تا راهی برای تحصیل در خارج از کشور پیدا کند. او در ادامه می‌گوید: “چند روزی است که به بهانه‌های مختلف، مراکز آموزشی زبان هم به روی دختران بسته می‌شوند و این رویاهایم نیز فقط رویا باقی می‌ماند”. ذاکره هم‌چنان از مشکلات هم‌قطارانش می‌گوید که “به دلیل وضعیت موجود، شماری از خانواده‌های دوستان‌اش به دختران خود اجازه رفتن به مراکز آموشی و ادامه تحصیل را نمی‌دهند.”
از سوی دیگر طالبان با فرستادن مکتوب رسمی به مراکز آموزشی به آن‌ها دستور داده‌اند که صنف‌های مختلط، جدا شود. این دستور مشکلات زیادی را در مراکز آموزشی به وجود آورده است، زیرا تعداد دانش‌آموزان کم شده و تشکیل صنف‌های جداگانه در این مراکز ممکن نیست. در همین مورد سیف‌الله شینواری، مدیر شعبه غرب کابل مرکز آموزشی «مسلم» به پیک‌آفتاب می‌گوید: “دو شعبه این مرکز آموزشی به دلیل جدا نکردن صنف‌ها بسته شده است.”
عزیزالله کاکر، مدیر مرکز آموزشی «هدف» در مورد انگیزه دانش‌آموزان و وضعیت امنیتی می‌گوید که شاگردان هیچ انگیره‌ای برای درس خواندن ندارند. او می افزاید: “هیچ دانش‌آموز دختر یا پسر انگیزه‌ای ندارد که بگوید من درس می‌خوانم تا در آینده داکتر یا انجنیر شوم”. به گفته کاکر، اگر وضعیت این‌گونه ادامه پیدا کند، سیستم آموزشی آفغانستان کاملاً ضرب صفر خواهد شد.
در عین حال، استاد مختار مدبر نیز در مورد انگیز دانش‌آموزان خود می‌گوید: “دانش‌آموزان به خاطر معلوم نبودن زمان کانکور و بسته ماندن مکتب‌ها به روی دختران، نسبت به درس و تحصیل بی‌انگیزه شده‌اند.”
الطاف امیری، یکی از دانش‌آموزان دوره آمادگی کانکور در صحبت با پیک‌آفتاب می‌گوید: “هیچ انگیزه‌ای برای درس خواندن ندارم، زیرا زمان برگزاری امتحان کانکور و چگونگی آن با گذشت بیش از یک سال، هنوز معلوم نیست. از سوی دیگر همه کادرهای علمی دانشگاه‌ها و مراکز علمی، کشور را ترک کرده و به خارج رفته‌اند. طالبان همه اداره‌های دولتی را تصرف کرده و هیچ زمینه کاری در کشور موجود نیست. من در تلاش راهی برای ترک کشور هستم، معلوم نیست که آینده این کشور به کجا کشانده می‌شود.”
امنیت یکی از چالش‌های دیگری است که مراکز آموزشی در غرب کابل با آن مواجه‌اند. در آخرین مورد و پس از قدرت‌گیری دوباره طالبان، «لیسه عبدالرحیم شهید» و مرکز آموزشی «ممتاز»، مورد حملات انتحاری قرار گرفتند. در پی این حملات، دست‌کم 20 دانش‌آموز کشته شدند.
مختار مدبر با ابراز نگرانی از وضعیت بد امنیتی می‌گوید که پس از حمله بر مکتب «عبدالرحیم شهید» و مرکز آموزشی «ممتاز»، گرفتن امنیت دشوار شده، ولی ما تلاش داریم دانش‌آموزان را در یک فضای امن درس بدهیم. در عین حال، استاد کاکر در رابطه به وضعیت امنیتی مرکز آموزشی «هدف» می‌گوید که آنان امنیت این مرکز را خودشان تامین می‌کنند و “هیچ اعتباری به نیروهای امارت اسلامی ندارد.”
