وضعیت اسف‌بار دانشگاه‌های خصوصی پس از تحولات اخیر

ریزه‌گل باقری، کابل

تغییر نظام، تاثیر فراوان بر دانشگاه‌های خصوصی در افغانستان گذاشته است و تسلط طالبان بر افغانستان، بیش‌تر از همه در قسمت پذیرش دانشجویان جدیدالشمول و کاهش انگیزه‌های درسی دانشجویان بوده است. تا قبل از روی کار آمدن دوباره طالبان، نسل جوان به طور گسترده به دانشگاه‌ها هجوم برده و شایق فراگیری علم بودند، اما بعد از تغییرات سیاسی و امنیتی اخیر، دانشجویان تمایل کم‌تری به ادامه تحصیل دارند و از لحاظ اقتصادی هم سطح درآمد‌ها بسیار کاهش یافته است.

محمدظاهر حلیمی، معاون مالی و اداری یکی از دانشگاه‌های خصوصی در کابل در صحبت با پیک‌آفتاب می‌گوید که تغییر نظام، بیش‌ترین تاثیر را روی تعداد دانشجویان گذاشته است: “به طور متوسط گفته می‌توانیم 50 درصد دانشجویان که مشغول تحصیل بودند، ترک تحصیل کرد‌ه‌اند.”

وی می‌افزاید که آمار و ارقام سایر موسسات تحصیلات عالی هم عین موضوع را نشان می‌دهد و تقریباً در بسیاری از موسسات و دانشگاه‌های خصوصی، 50 درصد دانشجویانی که قبل از سقوط مشغول تحصل بودند، اکنون ترک تحصیل کرده‌اند: “در بعضی دوره‌‌ها مثل ماستری حتی بالاتر از 50 درصد دانشجویان، ترک تحصیل کرده‌اند.”

دکتر حلیمی می‌افزاید که تحولات اخیر روی میزان پذیرش دانشجویان جدید نیز تاثیر منفی فراوان گذاشته است: “در سال‌های حکومت جمهوری، همه‌ساله استقبال زیادی از دانشگاه‌ها صورت می‌گرفت. اوسط پذیرش دانشگاه‌های خصوصی حدود ۱۰۰۰ نفر یا بیش‌تر از آن در هر سال بود، اما پس از تحولات جدید این میزان بیش از 50 درصد افت کرده است و بعضی رشته‌ها هم اصلاً جذب دانشجو نداشته‌اند. بناً تغییر نظام هم در ترک تحصیل و هم در پذیرش دانشجویان جدید تاثیر بسیار منفی گذاشته است.”

این استاد دانشگاه‌ در مورد وضع محدودیت‌ها از سوی طالبان بر زنان و دختران در عرصه آموزش و پرورش می‌گوید که اگر واقع‌بینانانه ارزیابی گردد، محدودیت خاصی به وجود نیامده است، جز این‌که از دانشجویان دختر خواسته‌اند، با رعایت حجاب و پوشش اسلامی سر صنف‌ها حاضر شوند و محیط‌های درسی و آموزشی باید تفکیک و‌ جدا شود.

وی در ادامه خاطرنشان می‌سازد: “جای شکر باقی است که مانع ادامه تحصیل دختران نگردیده و محدودیت‌های بیش‌تری وضع نکرده‌اند”. حلیمی می‌افزاید، در نهایت می‌توان گفت که به لحاظ جنسیتی یک تغییر یا محدودیت خاص را شاهد نیستیم. در کل تاثیر تحولات اخیر فارغ از جنسیت بیش‌تر عمومی است.

دکتر حلیمی در ادامه می‌افزاید که در پی به قدرت رسیدن طالبان، وزارت تحصیلات عالی مقررات جدیدی بر دانشگاه‌ها وضع نکرده‌اند و اکنون همان قوانین قبلی اجرا می‌گردد.

وی خاطرنشان می‌سازد که تنها یک دستورالعمل جدید دریافت کرده‌اند و بر اساس ان ماموران وزارت امر به معروف در مجموع بخش‌های وزارت تحصیلات عالی، دانشگاه‌ها و موسسات تحصیلات عالی خصوصی مستقر شده‌اند و بر تمام بخش‌های تحصیلی نظارت دارند: “ماموران وزارت امر به معروف تذکر و توصیه‌هایی دارند و تا حالا در این زمینه هم کدام محدودیت و مشکلات خاصی ایجاد نکرده‌اند. در حد تذکر مسائل شرعی و پوشش اسلامی را توصیه می‌کنند. دانشجویان در گذشته نیز این موارد را در نظر می‌گرفتند.”

در همین حال؛ دکتر اکرم عارفی، یکی دیگر از استادان دانشگاه‌‌های خصوصی در کابل در صحبت با پیک‌آفتاب می‌گوید که به قدرت رسیدن طالبان بر درآمد مالی موسسات خصوصی و دانشگاه‌ها تأثیرات شدیداً منفی بر جای گذاشته است: “وقتی ما می‌گویم که 50 فیصد از محصلان دانشگاه‌های خصوصی ترک تحصیل کرده‌اند، معنایش این است که این مراکز علمی 50 فیصد منابع عایداتی خود را از دست داده‌اند و از طرفی هم به خاطر افزایش فقر، بی‌کاری و از بین رفتن شغل‌های مردم، میزان فیس دانشگاه‌های خصوصی هم بسیار پایین آمده و این نهادها مجبورند که در مورد مقدار فیس‌های دریافتی‌شان نیز تجدیدنظر کنند و این بیش‌تر از گذشته، دانشگاه‌ها را متضرر می‌سازد.”

دکتر عارفی می‌افزاید که انگیزه دانشجویان برای ادامه تحصیل کاهش یافته است و برخی از دانشجویان هم به خاطر مشکلات مالی ترک تحصیل کرده اند.

این استاد دانشگاه، سلب فرصت‌های شغلی برای زنان و دختران را نیز از دیگر عواملی می‌داند که سبب کاهش انگیزه دختران برای ادامه تحصیل گردیده است: “بسیاری از افرادی که درس می‌خوانند خیلی امیدوار نیستند و همه به این امید ادامه می‌دهند که شاید به تدریج در آینده فضا بازتر شده و فرصت‌ها بیش‌تر گردد و یا هم سیاست‌های طالبان تغییر کند.”

وی رفتن کادرهای علمی دانشگاه‌های کشور را نیز یکی دیگر از پی‌آمدهای تحولات اخیر دانسته و تصریح می‌کند که به دلایل مختلف، تعدادی از کادرهای علمی دانشگاه‌ها، افغانستان را ترک کردند.

دست‌اندرکاران دانشگاه‌های خصوصی، دورنمای تحولات سیاسی در افغانستان را زیاد بدبینانه ارزیابی نمی‌کنند و معتقدند که افغانستان در ده‌های گذشته هم چندین تحول و انقلاب را پشت سر گذاشته و در نهایت مردم به مسیر اصلی‌شان بازگشته‌اند.

دکتر عارفی می‌افزاید که شاید این شرایط استثنایی سپری گردد و وضعیت بهبود یابد؛ این نگاه مثبت به آینده، برای دانشگاه‌های خصوصی امید و انگیزه بیش‌تری را برای ادامه کار فراهم می‌سازد.